تخمدان‌ها دو عضو کوچک در دو طرف رحم هستند که هورمون‌های استروژن که موجب قاعدگی می‌شود را تولید می‌کنند. هر ماه، تخمدان‌ها تخمک آزاد می‌کنند. این تخمک‌ها که به صورت بالقوه قابلیت بارور شدن را دارند، راه خود را از لوله فالوپ به سمت رحم باز می‌کنند. این چرخۀ آزاد شدن تخمک را تخمک‌گذاری می‌نامند.
عوامل ایجاد کیست تخمدان
کیست‌ها کیسه‌های کوچک پر از مایع هستند که می‌توانند در تخمدان‌ها به وجود آیند. کیست‌ها بسیار شایع هستند و به طور خاص در طول سال‌های بچه‌زایی شایع هستند.
انواع مختلف کیست تخمدان وجود دارد. شایع‌ترین آن، کیست عملکردی است که در طول دوران تخمک‌گذاری شکل می‌گیرد. شکل‌گیری کیست زمانی اتفاق می‌افتد که یا تخمک آزاد نشده است یا فولیکولی که تخمک در آن شکل می‌گیرد، پس از آزاد شدن تخمک از بین نرفته است.
انواع دیگر کیست عبارتند از:
Polycystic Ovaries: در سندرم PCOS، فولیکول‌هایی که معمولاً تخمک‌ها در آن‌ها رشد می‌کنند، قادر به باز شدن نیستند و کیست شکل می‌گیرد.
اندومتریومس: در زنانی که اندومتریوز دارند، بافت دیوار داخلی رحم در ناحیه‌ای خارج از رحم رشد می‌کند و این شامل تخمدان‌ها نیز می‌شود. این عارضه ممکن است بسیار دردناک باشد و بر باروری اثر گذارد.
Cystadenomas: این نوع کیست‌ها از سلول‌های سطح خارجی تخمدان ایجاد می‌شود و معمولاً پر از مایع است.
Dermoid Cysts: این نوع کیست شامل بافتی شبیه بافت دیگر قسمت‌های بدن است همچون پوست، مو و دندان.
علائم کیست تخمدان
اغلب کیست‌های تخمدان هیچ علائمی ندارند. ممکن است هیچ‌گاه متوجه نشوید که کیست دارید مگر اینکه به منظور انجام آزمایش لگن، پزشک خود را ملاقات کنید. کیست‌های تخمدان در صورتی که دچار پیچش، خونریزی یا پارگی شوند ممکن است منجر به بروز برخی مشکلات شوند.
اگر هر کدام از علائم زیر را داشتید باید به پزشک مراجعه کنید چرا که این علائم ممکن است مربوط به تومور تخمدان نیز باشد
درد یا نفخ در ناحیه شکم
اشکال در دفع ادرار یا نیاز مکرر به دفع ادرار
درد مبهم در ناحیه کمر
درد در حین رابطه جنسی
قاعدگی دردناک و خونریزی غیر طبیعی
حالت تهوع یا استفراغ
از دست دادن اشتها یا احساس سیری سریع
جراحی کیست تخمدان با لاپاروسکوپی
در صورتی که کیست با روش‌های غیر جراحی از بین نرود، رشد کند و یا منجر به درد شدید شود، جراحی گزینه‌ای برای برداشتن کیست تخمدان است.
سیستکتومی تخمدان به روش لاپاروسکوپی نوعی جراحی با حداقل تهاجم است که در آن برش‌های کوچکی بین 5/0 تا 1 سانتیمتر در دیواره شکم ایجاد می‌گردد که از طریق آن لاپاروسکوپ وارد بدن می‌شود. لاپاروسکوپ به جراح اجازه می‌دهد که داخل شکم و لگن را ببیند. حفره شکمی نیز با استفاده یک گاز قابل جذب (معمولاً دی‌اکسیدکربن) پُر می‌شود تا بدین وسیله قابل دیدن باشد. ابتدا از لاپاروسکوپ برای تعیین محل کیست استفاده شده سپس پزشک یک یا دو برش دیگر ایجاد می‌کند تا بتواند از طریق آن‌ها کیست را خارج کند. در این جراحی تمام سعی جراح بر این است که در حین برداشتن کیست تخمدان، بخش اعظم تخمدان دست نخورده باقی بماند چرا که وجود آن برای باروری ضروری است. بیمار حین انجام جراحی، در بیهوشی کامل خواهد بود و معمولاً در همان روز قادر است به منزل برگردد.
مزایای لاپاروسکوپی نسبت به جراحی سیستکتومی سنتی تخمدان این است که بیمار مدت زمان کمتری پس از عمل جراحی در بیمارستان می‌ماند؛ زمان ریکاوری کوتاه‌تر بوده و بیمار درد کمتری دارد. همچنین از آنجا که ابزارهای جراحی کوچک مورد استفاده قرار می‌گیرند، بیشتر بافت تخمدان در امان است، و زخم کمتری ایجاد می‌شود. و چسبندگی پس از عمل کمتر است. به طور خاص در مواقعی که باروری بعدی مدنظر باشد، به دلیل کاهش آسیب به تخمدان و چسبندگی کمتر پس از عمل، لاپاروسکوپی توصیه می‌شود.
عمل لاپاروسکوپی
این عمل جراحی تحت بیهوشی کامل انجام می‌گیرد. در مرحله اول برای ایجاد فضای کاری، شکم با گاز دی‌اکسیدکربن پُر خواهد شد. سپس دو یا سه برش 5/0 تا 1 سانتیمتری در ناحیۀ پایین شکم ایجاد می‌شود که از طریق آن‌ها لولۀ لاپاروسکوپ و دیگر ابزارهای جراحی وارد شکم می‌شوند. به این ترتیب از لاپاروسکوپی می‌توان برای برداشتن تمام یا بخشی از رحم، خارج کردن کیست تخمدان و بافت‌های اندومتریوز استفاده نمود.
در عمل جراحی کیست تخمدان ابتدا از لاپاروسکوپ برای تعیین محل کیست استفاده می‌شود. در این جراحی تمام سعی جراح این است که حین برداشتن جدار کیست، تخمدان دست نخورده باقی بماند.
اندومتریوز همزمان با تشخیص در لاپاروسکوپی، قابل درمان است. بافت‌های اندومتریوز نیز قابل برش دادن و جدا کردن هستند. جراحی لاپاروسکوپی پیشرفته برای دردهای مزمن لگن و مشکوک به اندومتریوز باید توسط یک جراح با مهارت و تخصص لازم در برداشتن چنین ضایعاتی و در یک اتاق عمل مجهز برای چنین عمل جراحی انجام گیرد. در مورد بافت‌های اندومتریوز باید توجه شود که تا حد ممکن به صورت کامل برداشته شوند.
پس از عمل لاپاروسکوپی
پس از عمل، ممکن است درد جزئی و کبودی در ناحیۀ برش‌ها داشته باشید. تغییر وضعیت می‌تواند به تخفیف درد و ناراحتی شما کمک کند. همچنین در دو روز اول پس از جراحی، داروهای مسکن نیز برای شما تجویز می‌شود. از طرفی ممکن است به علت استفاده از دی‌اکسیدکربن حین عمل برای باز کردن شکم، در ناحیۀ شانه‌ها و قفسه سینه درد داشته باشید. این درد طی چند روز خود به خود ناپدید خواهد شد.
ممکن است به علت استفاده از لولۀ راه هوایی در ناحیۀ نای و طی بیهوشی، گلو درد داشته باشید. مصرف آب‌نبات و یا قرص‌های گلو می‌تواند به کاهش درد کمک کند.
در روز جراحی پس از عمل، به هیچ عنوان رانندگی نکنید و به مدت یک هفته از ورزش کردن و بلند کردن اجسام سنگین‌تر از 10 کیلوگرم اجتناب کنید.
طبیعی است که به علت بیهوشی، حالت تهوع داشته باشید. شب بعد از جراحی غذاهای سبک مصرف کنید، سپس در روز بعد به رژیم قبلی خود بازگردید. بهتر است به مدت 48 ساعت از نوشیدن نوشابه‌های گازدار خودداری کنید.
محل برش‌ها را تمیز و خشک نگهدارید. برای تمیز کردن آن‌ها می‌توانید از آب و صابون استفاده کنید. روز بعد از جراحی می‌توانید بانداژ روی زخم‌ها را بردارید.
طبیعی است که تا چند روز پس از جراحی، خونریزی خفیف واژینال داشته باشید.
