چاره جویی برای کوتاهی قد
كوتاهی قد، علت شایعی برای مراجعه كودكان و نوجوانان به متخصصان غدد است، ولی هر فردی كه با شكایت از كوتاهی قد مراجعه می كند، واقعا قد كوتاه نیست. مهم تر اینکه افزایش قد با روش‌هایی مانند استفاده از صندل‌ها یا كفش‌های مخصوص كه تبلیغ می شود یا امواج لیزری و… امكان‌پذیر نیست. این روش‌ها غیرعلمی و بدون تأثیر هستند.
فرمول محاسبه تقریبی قد:
ژنتیك نقش مهمی در تعیین قد نهایی هر فرد دارد. بر اساس تحقیقات جمعی، فرمول زیر برای محاسبه تقریبی قد نهایی در هر فرد پیشنهاد شده است:
5/6- تقسیم بر 2 (قد پدر + قد مادر) = قد دختران
5/6+ تقسیم بر 2 (قد پدر + قد مادر) = قد پسران
تشخیص علت کوتاهی قد:
پس از تشخیص قطعی علت كوتاهی قد، باید درمان متناسب با علت کوتاهی قد شروع شود؛ برای مثال، در كوتاهی قد ژنتیكی درمان با هورمون رشد مؤثر نیست.
كمبود هورمون رشد، تنها بر اساس آزمایش‌های هورمونی مشخص نمی شود و حتما سرعت رشد در دوران كودكی نیز باید بررسی شود، یعنی اگر در دوران كودكی، سرعت رشد قدی خوب بود، بر اساس یك آزمایش هورمونی نمی توان كمبود هورمون رشد را تشخیص داد و درمان را شروع كرد. علت باید معلوم شود و قد كودک به طور دقیق بر اساس منحنی‌های استاندارد رشد سنجیده شود.
با یك رادیوگرافی ساده از استخوان‌های مچ دست(به طور معمول دست چپ)، سن استخوانی تعیین شود که در واقع نشان‌دهنده سن بیولوژیک واقعی كودک است.
علل كوتاهی قد:
علل کوتاهی قد شامل موارد زیر است:
* کوتاهی قد ژنتیكی: که در این نوع کوتاهی قد، سرعت رشد كودک در سال طبیعی است و سن استخوانی نسبت به سن تقویمی عقب نیست.
* تأخیر سرشتی در رشد: کودکانی که از سن دو سالگی، كوتاهی قد دارند و سرعت رشد آنها در سال تقریبا طبیعی است، ولی سن استخوانی آنها عقب تر است. بلوغ در این کودکان با تأخیر است، ولی در نهایت، بیشتر این كودكان به حد ژنتیكی قد خود می رسند.
* بیماری هایی مانند: سوء‌تغذیه، كمبود ویتامین D و کمبود كلسیم كه موجب نرمی استخوان می شود، بیماری سلیاك(عدم تحمل گلوتن موجود در گندم)، كم‌خونی‌ها، بیماری‌های التهابی دستگاه گوارش ، بیماری‌های كلیوی مزمن، نارسایی قلبی، بیماری‌های مزمن ریوی یا كبدی و كم‌كاری تیروئید از عوامل موثر در کوتاهی قد هستند.
* مصرف برخی داروها مانند داروهای كورتونی نیز می تواند موجب اختلال در رشد شود.
* اختلالات رشد داخل رحمی نیز از علل دیگر كوتاهی قد كودكان هستند.
مراحل افزایش قد:
یادمان باشد همه ما در سه مرحله رشد می کنیم:
1- در دو سال اول زندگی 30 تا 35 سانتی‌متر افزایش قد داریم. این رشد سریع قد با افزایش سن كاهش می یابد.
2- از دو سالگی به بعد کودكان هر سال 5 تا 7 سانتی‌متر قد می كشند. البته در نزدیكی سنین بلوغ سرعت رشد كمتر خواهد شد.
3- سرانجام در دوره بلوغ یك جهش رشد قدی وجود دارد كه به طور متوسط در پسران 25 تا 30 سانتی‌متر و دختران 20 تا 25 سانتی‌متراست. حداكثر جهش رشد قدی در دختران پیش از شروع عادت ماهیانه و در پسران در مراحل انتهایی‌تر بلوغ است.
به طور معمول در سنین 15 تا 17 سالگی در دختران و 16 تا 18 سالگی در پسران، صفحات رشد(صفحات غضروفی استخوان) بسته می شوند و امكان افزایش قد، پس از آن وجود نخواهد داشت.
دکتر محسن خوش‌نیت – متخصص غدد
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
