دیپلماسی ایرانی: اگر رئیس جمهور جدید ایران بخواهد نشانه ای مبنی بر عزم راسخ خود برای احیای روابط با ایالات متحده ارسال و سرانجام معامله بزرگ را عملی کند، نمی تواند کاری بهتر از معرفی محمد جواد ظریف به عنوان وزیر امور خارجه انجام دهد.
رسانه های خبری ایران روز دوشنبه گزارش دادند که ظریف، نماینده سابق جمهوری اسلامی در سازمان ملل متحد، در کابینه روحانی به عنوان وزیر خارجه فعالیت خواهد کرد. یکی از منابع نزدیک به روحانی نیز تایید کرد که نام ظریف در فهرست اعضای کابینه به عنوان وزیر امور خارجه نهایی شده است.
به گزارش رویترز، این سخنگوی مسلط به زبان انگلیسی که دکترای خود را از دانشگاه دنور دریافت کرده در سابقه 35 ساله جمهوری اسلامی، بارها در مذاکرات محرمانه حضور داشته است. مذاکراتی که به گفته دیپلمات ها هدف آن غلبه بر روابط خصمانه تهران و واشینگتن بوده است.
این خبرگزاری انگلیسی در ادامه می نویسد، این مذاکرات شکست خورد، چرا که بی اعتمادی عمیقی بین دو طرف وجود داشت. از سوی دیگر تهدید به روی میز بودن گزینه نظامی و همچنین اعمال تحریم های سنگین این تفکر را در بین سیاستمداران ایرانی تقویت کرده که آمریکا به دنبال تغییر رژیم جمهوری اسلامی است.
اما تصمیم گیری برای معرفی ظریف به عنوان وزیر امور خارجه ، حاکی از آن است رئیس جمهور جدید و میانه روی ایران به دنبال این است که بار دیگر شانس شکستن این بن بست را امتحان کند. یک دیپلمات عالی رتبه غربی که بارها با ظریف در ارتباط بوده، می گوید: او همواره تلاش کرده تا به روشی هوشمندانه و شفاف، پیشرفتی در روابط دوجانبه ایجاد کند. به گفته وی، ظریف مرد خوبی است که غرب را می شناسد و به زبان انگلیسی تسلط کامل دارد. او مردی است که ایالات متحده را می شناسد و در واشینگتن چهره ای شناخته شده به شمار می رود.
بسیاری بر این باورند که در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی، مقام معظم رهبری تصمیم گیری در سیاست خارجی و امنیتی را بر عهده دارند و برنامه های هسته ای جمهوری اسلامی را هدایت می کنند.
در این ساختار سیاسی، وزیر خارجه پس از مقام معظم رهبری، دبیر شورای عالی امنیت ملی – که به عنوان مذاکره کننده ارشد هسته ای فعالیت می کند – و رئیس جمهور، در جایگاه چهارم قرار دارد.
کارشناسان می گویند، تصور عمومی بر این است که مجلس شورای اسلامی به محمد جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه رای اعتماد می دهد و در این صورت روحانی با وزیر خارجه ای همانند ظریف، برای ایالات متحده نشانه مثبتی ارسال می کند. کشوری که از زمان انقلاب اسلامی رابطه دیپلماتیک خود را با تهران قطع کرده و خاطره گروگانگیری اعضای سفارتش در تهران را هنوز در پس ذهن خود دارد.
دفتر تلفن ظریف
در دفتر تلفن ظریف، شماره تلفن افرادی مانند جو بایدن، معاون رئیس جمهوری آمریکا، چاک هگل، وزیر دفاع و شماری از مقامات امنیت ملی ایالات متحده نوشته شده است.
این دیپلمات مودت و کارآزموده پس از روی کار آمدن دولت محمود احمدی نژاد در سال 84، از عضویت در تیم مذاکره کننده هسته ای استعفا داد. دو سال بعد او از نیویورک جایی که در آن به عنوان نماینده دایم ایران در سازمان ملل فعال بود، به تهران بازگشت . ظریف به سرعت دریافت مورد توجه دولت احمدی نژاد نیست، چرا که دولت و دیپلمات های حاشیه نشین اش به دنبال بهبود روابط با غرب نبودند.
از آن پس ظریف به مدت 3 سال به عنوان مشاور عالی وزارت خارجه مشغول به کار بود و از سال90 نیز در دانشگاه آزادی که هاشمی رفسنجانی آن را تاسیس کرده، فعالیت خود را ادامه داد.
رفسنجانی که از دوستان روحانی به شمار می رود، از مدت ها پیش به دنبال از سرگیری روابط ایران و آمریکا به شیوه ای پراگماتیک بود، اما مقامات عالی کشور در هر مرحله با آن مخالفت هایی داشتند.
دیپلمات های غربی می گویند، پس از سپتامبر 2001، تا اواسط 2003، ظریف از جمله دیپلمات های ایرانی بوده که در کانون مذاکرات با آمریکا قرار داشته تا سرانجام آن معامله بزرگ بین تهران و واشینگتن اتفاق بیفتد.
روزنامه های آمریکایی که در سال 2007، منتشر شدند، بارها گزارش هایی در مورد رایزنی های مقامات ایران و آمریکا در پاریس، ژنو و نیویورک منتشر کردند. حتی پیش نویس توافقی نیز در برخی رسانه ها منتشر شد که در آن به موضوعاتی مانند اطمینان از ماهیت صلح آمیز برنامه های هسته ای جمهوری اسلامی و تلاش آمریکا علیه گروهک تروریستی منافقین، مطرح شده بود. برخی دیپلمات های غربی می گویند، این مذاکرات با مجوز مقام معظم رهبری انجام می شد.
مذاکره کننده در دوران گروگانگیری
محمد جواد ظریف، سال ها پیش وقتی هنوز دیپلمات جوانی بود به عنوان یکی از مذاکره کنندگان در روند آزادی دیپلمات های آمریکایی از لبنان حضور دارد. هر چند در آن زمان ایالات متحده رفتار چندان خوبی نداشت، اما ظریف به تلاش برای بهبود روابط متعهد ماند.
تریتا پارسی، رئیس شورای ملی ایرانی آمریکایی در واشینگتن، می گوید: ظریف در مذاکرات متعددی بین ایران و آمریکا حضور داشته که از جمله آنها می تواند به مذاکراتی در سال 2001 در مورد افغانستان اشاره کرد. از سوی دیگر وی در گفت و گو هایی در سال 2003 ، حضور داشت که در جریان آن پیشنهاد معامله بزرگ از سوی تهران به واشینگتن ارایه شد. پارسی می افزاید، بر مبنای مصاحبه هایی که با ظریف داشته ام، او در این مذاکرات حضور فعالی داشته و حتی پیش نویس برخی توافق ها را نیز آماده کرده بود. هر چند که مدتی بعد جورج بوش با قرار دادن نام ایران در فهرست سیاه، تمامی این تلاش ها را خنثی کرد.
جیمز دابینز، یکی از دیپلمات های برجسته آمریکایی که در کنفرانس بن در سال 2001 ، حضور داشته، می گوید، ظریف با رفتاری محترمانه ، نقش مثبتی در دیپلماسی داشته است. او می گوید ظریف در شکل گیری توافقی نقش داشت که بدون آن دولت کرزای شاید هیچگاه روی کار نمی آمد./دیپلماسی ایرانی
