ام اس (MS) بیماری ای مزمن و ناتوان کننده سیستم عصبی است که با التهاب در هر مکانی از نخاع و مغز مشخص می شود. شیوع بیماری در زنان ۳ برابر مردان است…
ام اس بیماری ای خودایمنی است و ارثی نیست اما احتمال ابتلای فردی که فرزند، خواهر یا برادر وی بیمار است، بیش از جمعیت کلی است مثلا احتمال ابتلا در فرزند یک بیمار، یک چهلم و در دوقلوها یک سوم است. ۸۰ درصد افراد مبتلا هیچ خویشاوند درجه یک مبتلا به بیماری ام اس ندارند بنابراین می توان نتیجه گرفت نقش ژنتیک در بروز این بیماری بسیار کمرنگ است. متاسفانه اغلب افراد تصور می کنند ابتلا به ام اس به معنای ناتوانی کامل است و تصویری که از بیماری در ذهنشان نقش می بندد، فردی روی صندلی چرخدار است که توانایی حرکت ندارد درحالی که بسیاری از بیماران می توانند زندگی عادی خود را بدون هیچ مشکلی ادامه و با انجام فعالیت های ورزشی توان بدنی شان را افزایش دهند.
اگر شما هم جزو بیمارانی هستید که فکر می کنید ام اس فلج کننده است و امکان هیچ گونه فعالیت ورزشی ندارید، این سؤال و جواب ها را بخوانید.
۱. چرا مبتلایان به ام اس تمایلی به فعالیت و تحرک بدنی ندارند؟
شایع ترین علامت اولیه شروع حاد بیماری، احساس بی حسی یا گزگز در قسمت های انتهایی هر دو دست یا پاست. معمولا علایم از اندام پایین آغاز و به بالا ختم می شوند. ابتلا به علایم چشمی، سفتی عضلانی، عفونت ادراری، پوکی استخوان، تحلیل عضلانی و ترک های پوستی از دیگر عوارض این بیماری است. با پیشرفت بیماری، مقاومت نداشتن به گرما، احساس درد، نقایص حرکتی، نقایص عملکردی و ابتلا به افسردگی دیده می شود. پس از مدتی هم حافظه کوتاه مدت کاهش می?یابد. معمولا مبتلایان به بیماری ام اس، ترس از فعالیت دارند؛ نداشتن تعادل حین راه رفتن، لرزش، ناپایداری در راه رفتن، سرگیجه، حرکت های ناگهانی اندام ها، ناهماهنگی بدن و ضعف، مبتلایان را از حضور در عرصه های اجتماع بازمی دارد.
۲. آیا ورزش تاثیری در بهبود وضعیت بیماران دارد؟
مطالعه هایی که به وسیله محققان دانشگاه یوتا منتشر شد، نشان داد بیمارانی که در برنامه های ورزشی ایروبیک شرکت می کنند، نسبت به بیماران دیگر، سطح آمادگی جسمانی، قلبی و عروقی بیشتری دارند و کمتر احساس خستگی می کنند و نگرش مثبت و مشارکت بیشتری در فعالیت های اجتماعی دارند بنابراین?می توان گفت ورزش نقش مهمی در درمان و بهبود و حفظ ظرفیت، عملکرد و توانایی بیماران ام اسی دارد.
۳. شرایط برنامه ریزی تمرین ها چگونه است؟
تمرین های استقامتی (هوازی): در بیمار مبتلا به ام اس، آگاهی از توان هوازی می تواند در تهیه برنامه ای برای تمرین های ورزشی مرتب و از افزایش فعالیت فیزیکی موثر باشد. هدف اولیه، در نظر گرفتن تمرین های استقامتی برای مبتلایان به ام اس، افزایش عملکرد فیزیکی و بهبود وضعیت سلامت است. کار با دوچرخه ثابت، راه رفتن، تمرین های هوازی با شدت کم روی صندلی یا در آب، انتخاب هایی خوب هستند که با توجه به علاقه شخصی فرد و نوع و میزان مشکلات فیزیکی او انتخاب می شوند. بهترین ورزش برای بیمارانی که سن بالایی دارند و دچار نقایص حسی پا هستند، تمرین های هوازی در آب است. بهتر است این تمرین ها با شدت کم شروع و از یک صندلی برای حفظ تعادل هنگام ورزش استفاده شود. یکی از علایم بیماری مشکلات تعادلی است؛ در این حالت شخص کم کم حس می کند تعادل ندارد، دائم زمین می خورد یا هنگام راه رفتن بدنش به یک طرف متمایل می شود.
تمرین های قدرتی: ضعف عضلانی، از شایع ترین علایم بیماری ام اس است و معمولا جزو علایم اولیه ذکر می شود. حداقل نیمی از افراد مبتلا، خستگی عضلانی را که «پدیده خستگی حرکتی» است، تجربه کرد ه اند. این ضعف عملکرد بیمار را تحت تاثیر قرار می دهد. معمولا پس از گذشت مدت زمانی، فرد به دلیل اینکه میزان خستگی بعد از انجام کارها افزایش می یابد، در انجام فعالیت هایی مانند راه رفتن، بلندشدن از صندلی یا بالارفتن از پله ها دچار مشکل می شود. گرچه افزایش قدرت به خودی خود در تغییر فرایند بیماری تاثیری ندارد اما تمرین های قدرتی می تواند از آتروفی عضلانی جلوگیری کند و ضعف حرکتی آنها را کاهش دهد. به طور کلی تمرین های قدرتی در گروه?های بزرگ عضلانی در ۲ یا ۳ روز غیرمتوالی در ۳ ست با تکرارهای ۱۰ تا ۱۵، می توانند موثر باشند.
تمرین های انعطاف پذیری: بهتر است حداکثر زمان حرکت های کششی در این گروه بیماران ۳۰ تا ۶۰ ثانیه باشد و ۳ تا ۵ بار تکرار شود. البته گاهی انجام حرکت های کششی در بیماران دچار گرفتگی عضلانی، به زمان بیشتری نیاز دارد. در چنین شرایطی یک حرکت کششی باید به مدت ۲۰ دقیقه تا یک ساعت اما با شدت کم انجام شود.
۴. چرا باید حین فعالیت های ورزشی به ضربان قلب توجه کرد؟
بر اساس راهنمای کالج آمریکایی پزشکی – ورزشی، میزان ضربان قلب در ورزش باید ۶۰ تا ۷۵ درصد میزان حداکثر ضربان قلب
(سن ۲۲۰) باشد. مثلا در یک فرد ۴۰ساله حداکثر ضربان قلب ۱۸۰ است
(۱۸۰=۴۰ ۲۲۰) و ۶۰ درصد آن ۱۰۸ می شود. در افراد مسن تر این میزان کاهش می یابد. به علت تغییرات روزبه روز نشانه های بیماری، براساس شدت بیماری، باید میزان تمرین ها بر اساس انرژی و علایم بیماری تنظیم شود. بالارفتن ضربان قلب و کاهش عملکرد، علایم هشداردهند ه ای هستند که بیمار باید به آنها توجه کند. در این شرایط باید شدت فعالیت را کم و بعد از سردکردن بدن از ادامه فعالیت اجتناب کرد. به همین دلیل به بیماران توصیه می شود فعالیت های ورزشی را با شدت متوسط آغاز کنند و به تدریج بر تمرین ها بیفزایند. ۳ بار تمرین در هفته به مدت ۳۰ دقیقه کافی است، البته می توان این ۳۰ دقیقه را برای بیمارانی که توانایی کمتری در انجام حرکت های ورزشی دارند یا سریع خسته می شوند، به ۲ یا ۳ قسمت تقسیم کرد. این بیماران روزهایی هم که تمرین های ورزشی انجام نمی دهند، می توانند کارهای خانه و تفریحی انجام دهند.
۵. هنگام ورزش چه نکته هایی را باید رعایت کرد؟
برای شروع ورزش لباس مناسب (لباس های نخی، کلاه، کفش ورزشی و جلیقه های خنک کننده) را تهیه و از پوشیدن لباس های ضخیم و با الیاف پلاستیکی خودداری کنید.
قبل از ورزش بدنتان را گرم کنید.
اگر می خواهید دوره های ۳۰ دقیقه ای ورزش داشته باشید، با ۱۰ دقیقه شروع و به تدریج آن را زیادتر کنید.
برای ورزش کردن فضای امنی را انتخاب کنید. در مکان های سر و لغزنده ای که نور کمی دارند یا کار در آنها می تواند خطرناک باشد، ورزش نکنید.
اگر مشکل تعادل دارید، حتما وسیله ای برای گرفتن و تکیه کردن به آن هنگام ورزش در دسترس داشته باشید.
هر وقت احساس ناراحتی یا ناخوشی کردید، ورزش را متوقف کنید.
سعی کنید ورزشی انتخاب کنید که نشاط آور باشد و از آن لذت ببرید. ورزش هایی که معمولا انجام آنها برای بیماران راحت تر است، یوگا، تای چی، شنا و ورزش های آبی هستند.
۶. این بیماران برای کاهش حرارت بدن چه کنند؟
در ساعت های گرم روز بین ۱۰ صبح تا ۲ بعدازظهر ورزش نکنید و سعی کنید عمدتا هنگام صبح فعالیت داشته باشید.
از بدن خود آگاهی داشته باشید. اگر متوجه هرگونه علامتی شدید که قبل از شروع ورزش وجود نداشت، ورزش را کم یا متوقف کنید تا زمانی که بدنتان خنک شود.
شنا کردن و ورزش های آبی در آب خنک، تمرین های خوبی هستند که بدنتان را خنک نگه می دارند.
۷. چه توصیه های ورزشی ای می توان به بیماران مبتلا به ام اس کرد؟
تمرین ها باید به گونه ای باشد که باعث بهبود عملکرد فرد در زندگی شود.
انجام ورزش های آبی باید در اولویت قرار گیرد.
حتما بین برنامه ورزشی زمان استراحت در نظر گرفته شود.
بیماران باید از خستگی بعد از ورزش آگاهی داشته باشند و فکر نکنند بروز خستگی به دلیل عود بیماری است.
در صورت بروز هرگونه اختلال بینایی هنگام ورزش، بلافاصله از ادامه فعالیت خودداری کنند.
به اندازه کافی مایعات بنوشند.
با توجه به اینکه حافظه کوتاه مدت مبتلایان در اثر ابتلا به بیماری دچار اختلال می شود، حتما برنامه ورزشی باید جلوی دیدشان باشد.
پیشنهاد می شود سازمان های مرتبط و انجمن های خیریه و افراد خیر، برای ایجاد فضاهای ورزشی برای این بیماران، گام های موثری بردارند و با برگزاری مسابقه های دوستانه و همایش و رقابت های ورزشی، به آنها و جامعه ثابت کنند شرایط بیماران مبتلا به ام اس هیچ تفاوتی با افراد دیگر جامعه ندارد و زندگی فعال و پویا برای همه افراد لازم است. همان طور که حتی در رقابت های پاراالمپیک، شرکت مبتلایان به ام اس و موفقیت های آنها بازتاب های گسترده ای داشته است.
منبع:روزنامه سلامت
