دکتر آزیتا صفارزاده متخصص بیماری های زنان می گوید تشخیص و درمان به موقع این بیماری اهمیت زیادی دارد
«فقط ۳۴ سال دارد اما در ۱۲ ماه گذشته قاعدگی اش نامنظم بوده است. به پزشک مراجعه می کند، پس از بررسی های پزشکی مشخص می شود که در آستانه یائسگی زودرس قرار دارد، آن هم در حالی که تاکنون باردار نشده است…
خیلی ناراحت است و دلیل بروز این مشکل را نمی داند. مادر او اواخر ۴۰ سالگی یائسه شده است. از پزشک در این مورد سوال می کند و پاسخ می شنود که دچار یائسگی زودرس شده است.» بیشتر زنان در سنین ۴۷ تا ۵۱ سالگی و با توجه به شرایط محیطی و فردی، یائسه می شوند اما اگر یائسگی در زمانی زودتر از موعد طبیعی رخ دهد، مثلا در سنین زیر ۴۰ سال، یا در مواردی قبل از ۳۰ سالگی، دیگر یائسگی طبیعی محسوب نمی شود.
در حقیقت این فرد دچار «یائسگی زودرس» شده است. تاکنون در مورد یائسگی و یائسگی زودرس زیاد صحبت کرده ایم اما شاید شما هم بخواهید بدانید که چرا یائسگی گاهی قبل از زمانی که باید رخ می دهد و دلیل آن چه می تواند باشد. پاسخ این سوال را از زبان دکتر آزیتا صفارزاده، متخصص زنان و زایمان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران می شنویم.
چرا گاهی یائسگی قبل از موعد طبیعی اتفاق می افتد؟
یائسگی فرآیند بیولوژیکی طبیعی و گذر از مرحله ای به مرحله دیگر است. این فرآیند با تغییرات هورمونی، فیزیکی و روانی اتفاق می افتد و کاملا طبیعی محسوب می شود. تاکنون دلایل متعددی برای یائسگی زودرس شناخته شده است. اگر تخمدان ها قادر به ساختن هورمون نباشند و به تحریکات هیپوفیز که تنظیم کننده تخمدان هاست، پاسخ ندهند یائسگی زودرس اتفاق می افتد.
یکی دیگر از عواملی که باعث یائسگی زودرس می شود، مصرف برخی داروها یا اعمال جراحی است؛ هیستروکتومی کامل (برداشتن رحم و تخمدان ها) در سنین پایین باعث یائسگی زودرس می شود ولی اگر فقط رحم برداشته شود و تخمدان ها خارج نشوند، معمولا باعث یائسگی نمی شود.
از جمله موارد دیگر می توان به شیمی درمانی و اشعه درمانی برای درمان سرطان ها اشاره کرد. زنان مبتلا به سرطان که تحت این گونه درمان ها قرار می گیرند، ممکن است در معرض یائسگی زودرس قرار گیرند اما معمولا این روند به تدریج رخ می دهد و ممکن است قبل از اینکه خانمی به دوران یائسگی برسد، ماه ها یا سال ها علایم دوران یائسگی داشته باشد.
اختلالات کروموزومی به علت اختلال مادرزادی در برخی کروموزوم های خاص نیز یکی دیگر از عوامل به شمار می رود. در برخی بیماری ها یا اختلالات خود ایمنی که در آنها نارسایی تخمدان ایجاد می شود به دلیل اینکه بدن ضدتخمدان ها و رحم پادتن می سازد، در نهایت تخمدان ها از کار می افتند. این افراد ممکن است سابقه خانوادگی یائسگی زودرس داشته باشند. عفونت های ویروسی مثل ویروس عامل بیماری اوریون نیز می تواند باعث یائسگی زودرس شود.
▪ آیا آماری وجود دارد که بیانگر میزان شیوع یائسگی زودرس در میان زنان باشد؟
متاسفانه آمار دقیقی نداریم اما اگر خانمی در معرض این اتفاق بود و عوامل خطر را داشت، راهکاری برای پیشگیری از آن وجود دارد.
▪ اگر در خانواده ای یکی از اقوام نزدیک به این مشکل مبتلا شد، برای خانم های دیگر این خانواده چه توصیه ای دارید؟
تشخیص به موقع یائسگی زودرس اهمیت زیادی دارد زیرا با بروز این اختلال، تخمک های باقی مانده تخریب می شوند و این به معنی ناتوانی در فرزنددار شدن است. با تشخیص به موقع، امکان بارداری نیز افزایش می یابد. احتمال فعال شدن دوباره تخمک ها در برخی بیماران و در صورتی که دلیل بروز مشکل اختلالات ژنتیکی نباشد، وجود دارد.
احتمال بروز یائسگی در سن نوجوانی نیز وجود دارد پس با توجه به اینکه اختلال در قاعدگی در هر سنی ممکن است آغازی برای یائسگی زودرس به حساب بیاید، به همه زنان و دختران توصیه می شود در صورت مشاهده چنین اختلالاتی بلافاصله با پزشک خود مشورت کنند تا کاهش استرس های محیطی و حتی گاهی بررسی های کروموزومی انجام شود.
▪ خانم ها با وقوع چه علایمی باید به یائسگی زودرس شک کنند؟
اگر خانمی در سنین قبل از ۴۵ سالگی با قطع ناگهانی یا طولانی شدن فواصل قاعدگی و علایمی مثل گرگرفتگی، بدخوابی های شبانه و تعریق روبرو شود، باید به پزشک مراجعه کند. با پایین آمدن میزان هورمون استروژن، بافت پوششی واژن و پیشابراه خشک تر، نازک و شکننده می شود و خاصیت ارتجاعی خود را از دست می دهد.
با کم شدن نرمی و لزجی، سوزش و خارش همراه با افزایش خطر عفونت مجاری ادراری واژن به وجود می آید. فرد ممکن است مکررا احساس ادرار یا نیاز فوری به تخلیه داشته باشد یا دچار بی اختیاری ادرار شود. به دنبال کاهش هورمون استروژن، رگ های خونی به سرعت گشاد می شوند و فرد احساس گرما و سرخ شدن ناگهانی که اصطلاحا به آن گرگرفتگی می گویند، می کند. این حالت ممکن است هر چند ساعت یکبار یا فقط گاهی در روز یا شب اتفاق بیفتد.
اختلالات خواب و عرق شبانه از پیامدهای گرگرفتگی است. این بیماران معمولا در حالی از خواب می پرند که بدنشان خیس عرق شده و به دنبال آن دچار لرز می شوند و حتی ممکن است در دوباره به خواب رفتن یا یک خواب عمیق دچار مشکل شوند. کمبود خواب و تغییرات هورمونی بر خلق و خو و همچنین سلامت آنها تاثیر سوء می گذارد و معمولا دچار خستگی، بی قراری، کاهش حافظه و عدم تمرکز می شوند. گاهی میل جنسی کاهش می یابد که علت آن می تواند تغییرات هورمونی و خلقی و تحریک پذیری فرد باشد.
منبع: salamat.ir
