کرفس کوهی گیاهی بومی از خانواده چتریان است که به صورت وحشی در ایران رشد می کند که اندام هوایی این گیاه در طب سنتی برای درمان فشارخون، زخم و التهاب استفاده می شود.
از سالیان دراز کرفس کوهی به علت اثرات ضد درد، ضد التهاب، آرام‌بخش و ضد سرفه مورد استفاده بوده است. همچنین این گیاه دارای اثرات ضد ویروس، ضد دیابت، ضد سرطان بوده و آن را به عنوان عامل پیشگیری کننده از زخم معده مطرح می‌کنند.
کرفس کوهی در مداوای اضطراب، استرس، انواع اختلالات گوارشی بالاخص بیماری‌های التهابی روده از قبیل کرون و کولیت و بیماری‌های روماتیسمی موثر است.
بذر کرفس کوهی اشتها آور است و در مهار رشد تومور معده و محافظت از کبد تأثیر مفیدی دارد. ضمن اینکه استفاده از آن و نیز جوشانده ریشه گیاه کرفس برای درمان علائم آنفلوانزا، سرماخوردگی، سرفه‌های شدید و تنگی نفس نافع می‌باشد.
از اندام‌های گیاه برای رفع معده درد، درمان التهاب مفاصل و روماتیسم و تصفیه خون استفاده می‌شود. همچنین کرفس کوهی در درمان چربی خون بالا، پرفشاری خون، انواع اختلالات قلبی عروقی و کمردرد کاربرد خوبی دارد.
علاوه بر اثرات دارویی، اسانس موجود در بذور و ریشه گیاه باعث جذب حشرات و تسهیل عمل گرده‌افشانی، دور نمودن بعضی حیوانات و آفات گیاهی و محافظت در برابر آسیب‌های ناشی از افزایش گرما می‌شود.
برگ، ساقه و گل کرفس جهت تهیه فرآورده‌هایی از قبیل ترشی و شور کرفس کوهی و یا استفاده در پخت برخی از غذاها مثل سوپ و یا همراه با ماست و نیز به صورت پودر خشک برای معطر کردن دوغ قابل استفاده است. متاسفانه برخی از عشایر یا بومیان مناطق دامنه‌های زاگرس که رستنگاه اصلی این گیاه معطر است، به منظور استفاده از قسمت‌های مختلف ریشه غده مانند آن، زمینه ریشه‌کنی این گیاه پرخاصیت را فراهم کرده اند که این شیوه تهدیدکننده حیات و بقای این گونه منحصربه فرد گیاهی شده و باید به شدت از آن پرهیز شود.
فواید کرفس‌کوهی برای جلوگیری از فشارخون
در یک پروژه تحقیقاتی اثر عصاره هیدروالکلی کرفس کوهی بر میزان فشار خون مورد بررسی قرار گرفت که نشان داد سبب پیشگیری و کاهش پرفشاری خون می شود. اثرات ضد فشار خون و آنتی اکسیدانی عصاره هیدروالکلی کرفس کوهی بر فشار خون ناشی از دگزامتازون پیشنهاد می‌شود اما مطالعات بیشتری برای یافتن مکانیسم اثر دقیق این داروی گیاهی مورد نیاز است. در این تحقیق، برای القای فشار خون، دگزامتازون به صورت زیر جلدی به مدت 14 روز بر روی افراد مورد مطالعه تجویز شد که در گروه پیشگیری، تجویز خوراکی عصاره هیدروالکلی کرفس کوهی چهار روز قبل از تجویز دگزامتازون آغاز شد و تا پایان دوره (بین یک تا 18 روز) ادامه یافت و در گروه درمانی، عصاره هیدروالکلی کرفس کوهی از روز 8 تا 14 تجویز شد. دگزامتازون به طور معناداری فشار خون سیستولیک را افزایش داد. تجویز عصاره هیدروالکلی کرفس کوهی، سبب پیشگیری و کاهش پرفشاری خون ناشی از دگزامتازون در گروه های درمانی و پیشگیری شد.
اثر کرفس کوهی بر چربی خون بیماران مصرف کننده لواستاتین
فلاونوییدها یک گروه از ترکیبات پلی فنولیک می باشند و با کاهش خطر بیماری های قلبی رابطه دارند. کرفس کوهی یا همان کلوس، گیاهی حاوی فلاوونویید است. لذا در این تحقیق اثر کرفس کوهی بر فاکتورهای خونی مربوط به چربی به عنوان عامل آترواسکلروز و بیماری های قلبی عروقی در بیماران هایپرلیپیدمیک مصرف کننده لواستاتین مورد بررسی قرار گرفته است. در این مطالعه، تعداد 74 بیمار مبتلا به هایپرلیپیدمی به ترتیب مراجعه به کلینیک داخلی مرکز درمانی آموزشی هاجر(س) شهرکرد در یکی از دو گروه کنترل (لواستاتین mg/day 40) و مورد (لواستاتین mg/day 40 و پودر کرفس کوهی gr/day2) قرار گرفتند.
قبل از مطالعه، دو هفته و یکماه بعد از شروع مطالعه میزان کلسترول، تری گلیسیرید، لیپوپروتیین با دانسیته پایین (LDL)، لیپو پروتیین با دانسیته خیلی پایین (VLDL)، لیپوپروتیین با دانسیته بالا (HDL) و قند خون ناشتا (FBS) بیماران اندازه گیری گردید و با یکدیگر مقایسه شدند.
یافته ها: میزان کلسترول، تری گلیسیرید، LDL و VLDL خون، دو هفته و یک ماه بعد از مصرف کرفس کوهی کاهش یافت ولی این کاهش در دو گروه اختلاف آماری معنی داری نداشت. میزان HDL در گروه مورد افزایش و در گروه کنترل کاهش یافت. نسبت LDL به HDL در هر دو گروه کاهش داشت. میانگین FBS طی مطالعه بدون تغییر بود.
نتیجه گیری: مصرف پودر کرفس کوهی همراه با داروهای کاهنده چربی خون در بیماران هیپرلیپیدمیک احتمالا با افزایش HDL یا همان کلسترول خوب، ارتباط مثبت دارد.
