روزگاری از خیابان آذربایجان تهران که می گذشتی، این خیابان پر از مغازه های مختلف بود با تنوع کالایی بسیار. حالا دیگر کم کم این خیابان بوی کهنگی و مواد تند شیمیایی به خود گرفته است. بیشتر مغازه های آن از شرکت خدمات بار هوایی گرفته تا کیف و کفش و… تغییر شغل داده اند و به فروش و عرضه لباسهای تاناکورا روی آورده اند. روزهای چهارشنبه و پنج شنبه هر هفته، این مغازه ها برای خودشان بروبیایی دارند. گلچینی از لباسها و کفشهای خارجی را عرضه می کنند که در آستانه نوروز و فصل تازگی، مشتریان کهنه طلبی را جذب می کنند که یا گرانی آنها را به این سمت کشانده یا عشقِ برند و لباسهای مارکدار.
چرخی در این مغازه ها که می زنی، با خیلی چیزها آشنایی می شوی، از ماجرای تجارت لباسهای دست دوم گرفته تا ماجرای قدرت خرید برخی در رهگذر تورم پرشتاب.
* ماجرای لباسهایی که در ایران پایتخت دارند
برخی مهاباد را پایتخت لباسهای تاناکورا یا لباس های دست دوم می دانند. شهری که اکنون مرکز خرید و فروش این لباسهاست و از گوشه کنار ایران، برای خریدهای جزیی و عمده به آن رو می آورند، چه بازار تاناکورای جدید و چه جدید. البته این نوع بازارها اکنون در شهرهای مختلف دیگر آذربایجان غربی از ارومیه، اشنویه و پیرانشهر و… پررونق شده اند و مراکزی در دیگر شهرهای کشور پیدا کرده اند.
پیش تر این لباسها از طریق مرز پاکستان وارد سیستان و بلوچستان و بعد از طریق ایرانشهر وارد بازار مهاباد می شد و اکنون قاچاق این کالاها از طریق عراق و ویژه اقلیم کردستان عراق آن صورت می گیرد.
گویا در گذشته لباسهای دست دوم به طور رایگان و در قالب امور خیریه به کشورهای جهان سوم و از جمله ایران وارد می شد و اکنون، با سودآوری واردات یا به تعبیر بهتر قاچاق این کالاها، دیگر برای خودش تجارت پرسودی شده است. گویا روزانه به طور متوسط۱۸۰ تن توسط ده ها دستگاه تویوتا از عراق وارد بانه در کردستان و شهرهای مرزی می شود و فروشندگان لباسهای دست دوم با مراجعه به این شهرها بار خود را که در اصطلاح بازار به آن “عدل ” می گویند خریداری می کنند. ظاهراً خریداران این نوع لباسها، تا قبل خرید حق وارسی آن را نیز ندارند.
* از بازار مهاباد تا انبار
از فروشنده یکی از مغازه های فروش لباس دست دوم در خیابان آذربایجان تهران، وقتی از چگونگی ورود این لباسها به ایران می پرسم، می گوید: این لباسها از کشورهای اروپایی ، آمریکا و کانادا و همینطور از کشورهایی آسیایی مانند ژاپن، چین و کره وارد کشور ما می شوند. مهم این است که این لباسها از مرز عبور کنند، بعد وارد بازار مهاباد می شوند و ما جمعه ها یا پنج شنبه ها به خرید آنها اقدام می کنیم. آنها را می آوریم و در انبار نگهداری می کنیم و بعد به تدریج آنها را می فروشیم.
سئوال می کنم، یعنی این لباسها قاچاق می شوند، گویا ورود آنها به کشور جرم است؟ می گوید: قاچاق که نه. ولی به هر صورت وارد ایران می شوند. بعد ادامه می دهد: ورود آنها جرم نیست، اگر جرم بود که بازار نداشت و ما هم آنها را نمی فروختیم.
می پرسم، این لباسها چطور از هم تفکیک می شوند؟ می گوید: ما لباسها را یکجا می خریم و می آوریم و بعد آنها را تفکیک می کنیم. بعد از دسته بندی آنها را برای اتو می دهیم و می فروشیم.
سئوال می کنم آنها را ضدعفونی هم می کنید، می گوید: نه، همان شرکتهایی که اینها وارد ایران می کنند، همانها آن را ضدعفونی و تمیز می کنند.
می پرسم، شنیده ام به برخی از این لباسها مارکهای تقلبی نصب می شود، این مسأله درست است؟ اخمهایش را در هم می کشد و می گوید: نخیر، این لباسها هم اورجینال درجه ۲ هستند و مستقیم از کشورهای خارجی وارد می شوند.
از فروشنده دیگری در همین خیابان می پرسم، خود شما هم این لباسها را می پوشید، می گوید: همین لباسی که تن من است، از همین لباسهاست.
می پرسم، تعداد مغازه های فروش این لباسها زیاد شده چرا، می گوید: وضع اقتصادی مردم و استقبال آنها از این لباسها عمده دلیل این مسأله است. البته بعضی ها هم علاقمند به لباسهای مارکدار با قیمتهای پایین هستند.
به سراغ یکی از مشتریان می روم، از خانمی که ظاهراً خود لباسهای مندرس به تن دارد می پرسم، این روسریها که می خرید، آلودگی ندارند؟ می گوید: نه. چه آلودگی . آنها را با پودررختشویی می شویم و آن را جلوی آفتاب می گذارم. تا الان هم که استفاده کرده ام هیچ مشکلی نداشتم.
می پرسم چرا دست دوم؟ پاسخ می دهد: هم به خاطر قیمت آن و همه به خاطر خارجی بودنش.
* ۵۵۰ تومان آدامس هم نمی دهند
وارد مغازه ای بزرگ در خیابان آذربایجان تهران می شوم، لباسهای روی میز بسیار ارزان قیمت تر از بقیه هستند. روی برخی میزها قیمت انواع لباس ۵۵۰ تومان است و روی برخی دیگر ۲۸۰۰ تومان. خانمی که به لحاظ ظاهری و آرایش حسابی به خود رسیده، کیسه خریدش به دست، پای میز لباسهایی ایستاده که قیمت آنها ۵۵۰ تومان است. می گویم ۵۵۰ تومان؟ پاسخ می دهد: بله خیلی ارزان و خوب است. پول یک آدامس هم نیست. می گویم: چرا اینقدر ارزان است، ممکن است مشکل خاصی داشته باشند؟ می گوید: نه چه مشکلی. خیلی هم خوب است. شما هم بخرید.
می پرسم خیلی وقت است از اینجا خرید می کنید؟ به نظرتان چرا اینقدر مغازه های فروش لباسها زیاد شده؟ می گوید: من زیاد برای خرید این لباسها اینجا می آیم. مردم زیادی را هم می بینم، بیشتر آنها از نداری برای خرید می آیند. دیگر کسی زورش نمی رسد لباسهای گران بگیرد. اصلا این روزها برای خرید رفته اید که ببنید قیمتها سربه فلک کشیده؟
به قول یکی از فروشنده ها، قیمت لباسهای دست دوم نیز در پی گرانیها تکانهایی خورده، ولی به هر تقدیر در این بین نیز قیمتهای مختلفی به چشم می خورد از لباسهایی با قیمت۵۵۰ تومان تا ۳۵ هزار تومان . کفشهای دست دوم ویتنامی، یا برندهای معروف نیز از ۷۵ هزار شروع می شوند تا به بالا. اینجا نیز برند قیمت و کلاس خودش را دارد.
* مفهوم اقتصادی گرایش به کهنگی
از مغازه ها که بیرون می آیی آنهم با سردردی که از بوی مواد شیمیایی در مشامت مانده، با خود فکر می کنی، افزایش این همه مغازه دست دوم فروشی لباس، کفش و عروسک و… به چه مفهوم است؟ یادم هست که یکی از مغازه دارها می گفت: خیلی این کار توسعه پیدا کرده. در میدان رسالت و دیگر بخشهای تهران، این کار گسترش پیدا کرده و مردم از آن استقبال می کنند.
با خود می گویم، مفهوم تغییر شغلها به این شغل فروش لباس دست دوم و استقبال بیش از پیش مردم به این لباسها چیست؟ آنهم در آستانه فصل تازگی در گرایش عده ای از مردم به کهنگی؟
* گرایش به لباسهای تاناکورا و کاهش قدرت خرید مردم
از میثم موسایی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران می پرسم، مفهوم گرایش مردم به این نوع لباسها چیست؟ می گوید: معنایش کاهش قدرت خرید مردم و افزایش قیمتهاست. ورود هر کالای خارجی چه در قالب واردات و چه در قالب قاچاق، به معنای کاهش سطح درآمد و نیز به خطر افتادن تولید و اشتغال است.
می گویم گویا در ایران بیش از ۲۰ هزار نفر در کار توزیع و عرضه لباسهای دست دوم اشتغال دارند، می گوید: این اشتغال کاذب است. اشتغالی که باید از طریق تولید در حوزه نساجی ایجاد می شد، می توانست چندین برابر بیش از توزیع این لباسها باشد. در حال حاضر چه لباسهای نوی ارزان قیمت خارجی که گاه قیمت آنها از قیمت مواد اولیه آن کمتر است در کنار لباسهای دست دوم، عملا بازارهای پوشاک کشور را اشغال کرده و به تولید در این حوزه ضربه زده اند.
وی ادامه می‌دهد: هر کالایی که وارد ایران می شود چه نوع نو یا کهنه آن، کمک به اشتغال در خارج کشور است.
* از فقر و کاهش درآمد مردم تا لطمه به فرهنگ و اقتصاد
ابراهیم رزاقی دیگر اقتصاددانی است که از او در خصوص معنای گرایش مردم به لباسهای دست دوم می پرسم، می گوید: در صورتی که این اتفاق عمومیت یابد، به مفهوم گسترش فقر و کاهش درآمد مردم است.
وی ادامه می‌دهد: این اتفاق، اتفاق خوشایندی برای اقتصاد کشور نیست و مانند واردات به اقتصاد کشور و نیز تولید لطمه می زند. اگر روزگاری افراد پولدار به دلیل برند این لباسها سراغ آن می رفتند، اکنون افراد کم درآمد حاضر به استفاده از اجناس درجه پایین این نوع لباسها می شوند.
وی می افزاید: گرایش به این نوع لباسها، لطمه به فرهنگ و اقتصاد ایران است.
این اقتصاددان از مردم خواست تا با نخریدن کالاهای خارجی چه دست اول چه دست دوم و چه در قالب قاچاق یا واردات ، به تولید داخلی کمک کنند.
رزاقی اضافه می کند: کشورهایی مانند آمریکا، می خواهند همان کاری را با اقتصاد ما کنند که بعد از جنگ با ویتنام کردند. اکنون حضور کشورهای فراملیتی و به ویژه آمریکایی در ویتنام، این کشور را به یکی از پایگاههای آمریکا تبدیل کرده است.
وی تأکید می کند: مردم در پی ارزان خری کالاها از جمله کالاهای دست دوم، متوجه پشت پرده اتفاقات نیز باشند و عرق ملی داشته باشند.
* دودی که نشانه آتش است
از قدیم گفته اند، دود نشانه آتش است. دودی که در آستانه نوروز به چشم می رسد، شاید در دید برخی هنوز نگران کننده نباشد ولی واقعیت آن است کم نیستند از مشاغلی که در حال تغییر شغل و تبدیل شدن به مغازه لباس و اجناس دست دوم هستند و عده‌ای نیز به جای لباسها و اجناس نو، به سمت اجناس خارجی دست دوم گرایش یافته و این گرایش در حال افزایش است.
اینکه این لباسها طی چه شرایطی از مرزهای کشور می گذرند و وارد چرخه اقتصادی کشور می شوند و اینکه چه صدمات بهداشتی به کشور می زنند، بماند ولی به نظر می رسد که دیگر باید بیش از گذشته نسبت به رشد و گسترش این نوع بازارها حساس بود و در برابر این رشد فزاینده، اقدامات اقتصادی و بهداشتی مناسبی را اتخاذ کرد.
به قول موسایی اقتصاددان و استاد تمام دانشگاه تهران، اینکه در دوران تورم مردم از کالاهای دست دوم با قیمت نازل استقبال می کنند، نباید سبب شود که مانع از این نوع اقدام‌ها نشد و در آینده تبعات این اقدام، دامن اقتصاد کشور را بگیرد.
