مقدمه:
نام
پورتال ها را زیاد شنیده ایم، اما شاید برای برخی از ما این سئوال پیش
آمده باشد که واقعا یک پورتال چیست؟ چه ویژگیها و خصوصیاتی دارد؟ و چه
تفاوتی با یک وب سایت دارد؟ ترجمه کلمه Portal به
فارسی در فرهنگهای لغت “دریچه”، “درگاه” و “مدخل” ذکر شده اما کلمه پورتال
در تکنولوژی اطلاعات معنی متفاوتی دارد. اگر بخواهیم ساده بگوییم، پورتال
صفحه وب واسطی است که امکان دسترسی آسان را به هر چیزی که کاربر ، برای
انجام وظیفه یا خواسته اش نیاز دارد – بدون توجه به اینکه محل فیزیکی آن
کجاست، فراهم می کند. به بیان دیگر پورتال “درگاهی” است به دنیایی مجازی که
کاربر می تواند از طریق امکانات فراهم شده در آن، تمامی نیازهای خود را
براورده کند. نیازهایی مانند جستجو و یا خرید(مثلا یک کتاب)، دسترسی به
حساب بانکی، افزایش و کاهش اعتبار یک حساب اعتباری و یا به روز رسانی
اطلاعات سخت افزاری از محل کار، پورتال همه چیز را از طریق درگاهی واحد
برای کاربر خود فراهم می سازد.

مقدمه:
نام
پورتال ها را زیاد شنیده ایم، اما شاید برای برخی از ما این سئوال پیش
آمده باشد که واقعا یک پورتال چیست؟ چه ویژگیها و خصوصیاتی دارد؟ و چه
تفاوتی با یک وب سایت دارد؟ ترجمه کلمه Portal به
فارسی در فرهنگهای لغت “دریچه”، “درگاه” و “مدخل” ذکر شده اما کلمه پورتال
در تکنولوژی اطلاعات معنی متفاوتی دارد. اگر بخواهیم ساده بگوییم، پورتال
صفحه وب واسطی است که امکان دسترسی آسان را به هر چیزی که کاربر ، برای
انجام وظیفه یا خواسته اش نیاز دارد – بدون توجه به اینکه محل فیزیکی آن
کجاست، فراهم می کند. به بیان دیگر پورتال “درگاهی” است به دنیایی مجازی که
کاربر می تواند از طریق امکانات فراهم شده در آن، تمامی نیازهای خود را
براورده کند. نیازهایی مانند جستجو و یا خرید(مثلا یک کتاب)، دسترسی به
حساب بانکی، افزایش و کاهش اعتبار یک حساب اعتباری و یا به روز رسانی
اطلاعات سخت افزاری از محل کار، پورتال همه چیز را از طریق درگاهی واحد
برای کاربر خود فراهم می سازد.

ویژگیهای اصلی یک پورتال عبارت اند از:

1. تجمع اطلاعات
2. هدف دار بودن اطلاعات
3. دردسترس بودن اطلاعات
4. دریچه ورود منحصر به فرد

یک
پورتال نیز مانند یک کامپیوتر خانگی، اطلاعات و خدمات گوناگونی را در یک
صفحه وب واحد و به صورتی سازگار و خوش ترکیب در دسترس می گذارد. گاهی به
این صفحه web top هم
گفته می شود. پورتال می تواند نقطه شروع یا صفحه اولیه مشخصی داشته باشد
که کاربران در زمان اتصال به وب آن را مشاهده کنند. اگر چه بر خلاف صفحه
کامپیوتر، پورتال می تواند از طریق مجموعه وسیع دستگاههایی که قابلیت اتصال
به وب در آنها پیش بینی شده (از جمله تلفن های موبایل) مورد استفاده قرار
گیرد.

هر چند شباهت ظاهری فراوانی میان یک وب سایت و یک پورتال
وجود دارد به گونه ای که در نگاه اول تفاوت محسوسی میان آن دو مشاهده نمی
شود اما این دو کاملا از یکدیگر متفاوت اند.سوال اینجاست که به طور مشخص
تفاوت آن دو در چیست؟ در پاسخ به این سوال باید گفت ویژگیهای زیر در یک
پورتال آن را از یک وب سایت متمایز می کند:

1. درگاه ورود منفردی که از طریق آن می توان به مجموعه منابع مرتبط با پورتال دست یافت.
2. نمایش هدفدار اطلاعات با استفاده از تجربیات کاربر.
3. دسترسی تقسیم بندی شده به انواع داده و اطلاعات گروه بندی شده.
4. در اختیار گذاشتن امکان ارتباط و همکاری میان تمامی کاربران و استفاده کنندگان پورتال.
5. امکان پیوستن به نرم افزارها و سیستم های نرم افزاری که گردش کاری مشخص و تعریف شده ای دارند.

تاریخچه خلاصه پورتال
اگر
در دنیای کامپیوتر به عقب بازگردیم، زمانی را خواهیم یافت که در آن سیستم
های نرم افزاری به گونه ای متحول شدند که دیگر لازم نبود برای کار با یک
برنامه، برنامه های دیگر بسته شوند، یعنی می توانستیم همزمان از چند برنامه
کاربردی استفاده کنیم بدون آنکه با مشکلی مواجه شویم.امکانی که قبل از آن
وجود نداشت. تاریخچه پورتال ها از همان زمان آغاز شد و نسلهای تکامل یافته
آنها یکی پس از دیگری پا به عرصه دنیای اطلاعات گذاشتند.

نسل اول پورتال ها:
اولین
پورتال ها، که از آنها تحت عنوان نسل اول نام برده می شود، بر فراهم نمودن
محتویات ایستا، مستندات و همچنین خوراکهای اطلاعاتی زنده در صفحات وب
مبتنی بودند. مثالهای نمونه این نسل سایت های yahoo یا Excite است.
این پورتالها در محیطی به هم پیوسته، اهداف مشابهی را دنبال کرده و صفحه
واسط مشخص و منحصر به فردی را برای دستیابی به مجموعه اطلاعات توزیع شده در
سراسر شرکت یا سازمان خود، در اختیار کاربر می گذاشتند. این اطلاعات
معمولا شامل اخبار شرکت، شرایط و فرم های استخدام، اطلاعاتی مربوط به
کارکنان و چگونگی ارتباط با آنها، مستندات رسمی و سیاست های اعلام شده شرکت
و همچنین لینک های ارتباطی مفید بود.

نسل دوم پورتال ها :
نسل
دوم پورتال ها بر اطلاعات مشخص تر و نرم افزارها متمرکز بودند. در اساس
شباهت زیادی به خصوص در زمینه فراهم آوردن اطلاعات با نسل اول داشتند با
این همه تفاوت مهمی نیز وجود داشت: این پورتالهای امکان همکاری کاربران را
در محیطی به هم پیوسته فراهم می کردند و همین امکان، نقطه تمایز آنها با
نسل پیشین محسوب می شد.

پورتال های نسل دوم قابلیت همکاری متقابل
را در ادارات مجازی برای تیم های کاری و به منظور انجام وظایفشان فراهم می
ساختند. نسل دوم پورتال ها سرویس های متعددی داشتند که از جمله آنها می
توان به سرویس های مدیریت محتوی ( سازمان دهی و مدیریت اطلاعات مرتبط ) و
سرویس های همکاری (که به کاربران امکان می داد با یکدیگر گپ زده و برای
یکدیگر ایمیل فرستاده و قرار ملاقات تنظیم کنند) اشاره کرد. در این پورتال
ها قابلیت تعریف گروه های کاربری نیزفراهم آمده بود. به بیان دیگر این
پورتال ها سازو کار همکاری داخلی را در یک سازمان فراهم می ساختند.

نسل سوم پورتال ها:
نسل سوم با هدف ایجاد فضای مجازی تجارت الکترونیک (E-Business )
بوجود آمد. پورتال های نسل سوم به عنوان واسط ارتباطی کارمندان، تهیه
کنندگان، تولید کنندگان و مشتریان قلمداد می شوند. ویژگی فوق العاده این
پورتالها امکان مرتبط شدن نرم افزارهای مستقر در سرورهای مختلف است. به
بیان دیگر، این پورتال ها نقطه به هم پیوستن محتویات و برنامه های کاربردی
مستقر در سرورهای مختلف بطور همزمان و با استفاده از همکاری سرویسهای
خدماتی آنان اند. به علاوه امکان دسترسی به محتویات و امکانات سیستمهای
مختلف را از طریق ابزارها و تجهیزات متنوع، بسته به نیاز کاربر امکان پذیر
می کنند. این گروه پورتال ها مجموعه قابل توجه و ارزشمندی از اطلاعات،
مستندات، امکانات و قابلیتهای نرم افزارهای مرتبط را از طریق درگاه واحدی
برای کاربر فراهم می کنند.

به علاوه، این پورتالها به صورتی خودکار
و بر اساس نقش کاربران هدفمند شده و ویژگیهایی خاص آنها می یابند. به بیان
دیگر، نحوه نمایش، محتوی و امکانات در دسترس، بسته به نقش تعریف شده برای
کاربر به گونه ای منحصر به فرد و خاص وی در اختیار او قرار می گیرد. کلید
توسعه آینده این نسل از پورتال ها،ایجاد چهارچوب های کاری باز ( از قبل
تعریف نشده ) برای سرویس های عمومی خواهد بود.