گیاه شلغم
شلغم (Brassica rapa rapa) گیاهی 2 ساله است که به صورت یک ساله کاشته میشود، متعلق به خانواده Brassicaceae (شب بویان) بوده و بومی اروپا و آسیای میانه می باشد. شلغم دارای برگ های کشیده و بیضی شکل و کمی خشن است.
گل های گیاه شلغم به صورت خوشه ای و روی شاخه های متعدد که برروی ساقه قرار دارند بوجود می آیند. رنگ گل ها زرد و به شکل صلیب می باشد. غلاف حامل دانه های آن پهن و طویل و هر یک دارای ۱۵ تا ۲۰ دانه می باشد. ریشه شلغم برای تغذیه انسان مورد استفاده قرار میگیرد و دارای خواص بسیار زیادی میباشد و برگهای آن توسط دامها مورد مصرف قرار میگیرد.
انواع شلغم
بر اساس رنگ گوشت ریشه ارقام شلغم به دو دسته تقسیم می شوند دسته اول دارای گوشت سفید و دسته دیگر دارای گوشت زرد می باشند معمولاً ارقام، دارای گوشت سفید در سطح بیشتری نسبت به گوشت زرد کاشته می شوند، چون اولاً کیفیت ریشه آنها بهتر است و ثانیاً از برگ آنها استفاده غذایی می شود مهمترین ارقام شلغم دارای گوشت سفید عبارتند از: پورپل تاپ وایت گلاب، اسنوبال، تو کیوکراس، وایت فلت داچ و وایت میلان
از ارقام دارای گوشت زرد شلغم می توان از بلوآبردین، جاست رایت و گلدن بال نام برد. بعضی از ارقام شلغم را فقط به خاطر استفاده از برگ شان می کارند مانند: سون تاپ وژپو نیز شو گواین
زمان کاشت شلغم
گیاه شلغم را با توجه به درجه حرارت محیط از اول فروردین ماه تا اول تیرماه می کارند تا محصول پیش رس بدست آورند. ولی برای کشت عادی مناسب ترین زمان کشت شلغم، پائیز و اوایل شهریور ماه است، که محصول بهتری عاید می شود. در کشت عادی شلغم بایستی مراقبت شود که بذر انواع پیش رس را در ماههای شهریور و مهرماه و بذر انواع دیر رس را از مردادماه تا شهریورماه بکارند.
روش کاشت گیاه شلغم
کاشت شلغم به صورت دستپاش ( کرتی ) یا ردیفکاری ( خطی ) صورت می گیرد. واضح است در صورتی که از روش ردیفکاری استفاده شود ، از نظر زیبائی سطح کشت و آبیاری و سایر عملیات زراعی مزیت دارد. نحوه کاشت به این طریق است که بذر را به یکی از دو روش فوق در زمین اصلی می پاشند ، سپس با دندانه بذر را زیر خاک نموده آنگاه آبیاری میکنند.
وجین کردن و تُنُک کردن و تعداد دفعات آبیاری اثر مستقیم در رشد گیاه خواهد داشت.
زمانی که بوته ها چند برگه شدند ، بوته های اضافی را از زمین خارج می سازند ، بطوریکه فاصله بین دو بوته از یکدیگر ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر و فاصله خطوط در ردیفکاری ۲۰ سانتیمتر باشد. در تابستان و روزهای گرم آب بیشتری به زمین می دهند تا محصول آبدار و خوش طعم گردد.
شرایط محیطی برای رشد گیاه شلغم
خاک: خاک شنی، ماسه ای، لومی مرطوب و خوب زهکشی شده، این گیاه در اکثر خاکها به راحتی رشد میکند.
ph خاک: بهتر است بین 6 تا 7.5 باشد.
نور: آفتابی- نیمسایه
دما: بهتر است دما کمتر از 10 درجه نباشد.
شلغم در مناطقی که یخ بندانهای شدید زمستانه ندارد به عنوان محصول تابستانه کشت می شود. گیاه شلغم خود را با هر نوع آب و هوائی وفق می دهد اما بهترین رویش در دمای متوسط و رطوبت نسبی زیاد رخ می دهد از آنجا که شلغم محصول فصل خنک است نسبت به یخبندان کمی مقاوم ولی نسبت به سرما حساس است.
آبیاری : گیاه شلغم به آبیاری زیاد نیاز دارد.
کودها و مواد غذایی: استفاده از کودهای دامی و شیمیایی، مقدار 20 تا 40 تن در هکتار کود دامی مناسب است کود دامی تازه نباید مصرف نمود همچنین کودهای شیمیایی باید دارای عناصر ازت فسفر و پتاسیم باشند.
بیماریها و آفات گیاه شلغم:
بیماری ها و آفات شلغم همان بیماری ها و آفاتی هستند که به انواع کلم حمله می کنند از بیماریهای مهم کلم می توان از پوسیدگی سیاه و بیماری کلاب روت نام برد. عامل بیماری اخیرنوعی قارچ به نام Plasmodiomphora brassicaاست که باعث تورم و از هم پاشیدگی ریشه، توقف رشد و سبز کم رنگ شدن برگهای شلغم می گردد. در ضمن این قارچ به کلیه گیاهان تیره چلیپاییان حمله می کند.
از دیگر آفات مهم گیاه شلغم می توان از شته کلم، ساس قرمزکلم، انواع مگس کلم که برگهارا می خورند نام برد برای مبارزه با آنها از انواع سموم حشره کش استفاده می شود.
برداشت گیاه شلغم
محصول شلغم نیز مانند ریشه چغندر جمع آوری و برداشت می شود و تا زمانیکه ریشه جوان و کوچک است بطور دسته با برگ به بازار فرستاده میشود. ولی قسمت عمده محصول در پائیز بدست آمده و برداشت می شود در اینصورت برگهای آنرا قطع کرده و ریشه آنرا مانند چغندر سالادی در ظروف مخصوص حمل سبزیهای ریشه ای به بازار می فرستند اگر مقدار کاشت کم باشد مخصوصاً در منازل می توان ریشه شلغم را بدون کندن از زمین در مزرعه یا باغچه برای فصل زمستان نگهداری کرد برای این منظور برگها را قطع کرده و ریشه را با مقداری خاک می پوشانند.
بذرگیری گیاه شلغم
برای بذرگیری از بوته های شلغم، در پائیز که برداشت انجام می شود، از میان شلغم ها، سالمترین و بهترین آنها را از نظر اندازه و ترکیب نگهداری و در محلی سرپوشیده زیر خاک یا ماسه خشک نگهداری می کنند. به ترتیبی که آنها یخ نزنند و برای جلوگیری از یخ زدن روی خاک را با کاه و یا برگ های خشک و یا پوشال می پوشانند. در اوایل فروردین ماه آنها را خارج ساخته و در زمینی که قبلا آماده کرده اند و دارای خاک خوب و قوی باشد به فاصله ۴۰ تا ۵۰ سانتیمتر از یکدیگر می کارند.
برای آنکه بخواهند بذر انواع مختلف این گیاه را تهیه کنند بایستی هرنوع آن را به فاصله زیاد و جدا از نوع دیگر بکارند. به این منظور بایستی مزرعه مناسبی داشت تا از تداخل انواع مختلف پرهیز شود و از دورگه شدن بذر شلغم ها جلوگیری گردد. اما اگر منظور فقط بذرگیری از یک نوع باشد نیازی به این احتیاط ها نیست.
پس از آنکه بوته های شلغم به گل رفت نوک خوشه های گل را قطع میکنند ، تا غلاف های پائینی بهتر تغذیه نموده و تقویت شوند. زمانی که غلاف ها زرد شدند آنها را با شاخه از بوته قطع نموده و در سایه خشک می کنند. سپس بطور ملایم آنها را تکان می دهند ( به زمین می کوبند ) تا بذرها از داخل غلاف خارج شوند. آنگاه بذرها را جمع آوری کرده در ظرف مناسبی نگهداری می کنند.
