کره ماه نزدیک ترین همسایه کیهانی زمین و تنها قمر آن است، اما ماه فقط یک نور بزرگ زیبا در آسمان نیست بلکه ویژگی های منحصر به فرد و اعجاب آوری دارد.
کره ماه نزدیک ترین همسایه کیهانی زمین و تنها قمر آن است
کره ماه تنها قمر سیاره زمین است که علاوه بر درخشندگی مسحورکننده اش ویژگی های جالب دیگری نیز دارد که پس از شرح چگونگی تشکیل این قمر در ذیل به شرح این خصوصیات غافلگیرکننده می پردازیم.
شکل گیری ماه
بر اساس نظریه غالب، کره ماه اندکی بعد از شکل گیری منظومه شمسی حدود ۴٫۵ میلیارد سال پیش با برخورد سنگی به اندازه سیاره مریخ به کره زمین به وجود آمد.
کره ماه بعد از شکل گیری منظومه شمسی با برخورد سنگی به اندازه مریخ به کره زمین به وجود آمد
قفل شده در یک مدار
شاید جالب ترین ویژگی ماه این باشد که همیشه یک طرف از صورت خود را به ما نشان می دهد اما با وجود این که ماه و زمین هر دو به دور خود و خورشید می‌چرخند چگونه چنین چیزی ممکن است؟ مدت‌ها قبل، اثرات گرانشی زمین موجب آهسته شدن چرخیدن ماه حول محور خودش شد. این آهسته شدن تا جایی پیش رفت که با چرخش ماه به دور خورشید تطابق و هماهنگی پیدا کرد و تثبیت شد.
جالب ترین ویژگی ماه این باشد که همیشه یک طرف از صورت خود را به ما نشان می دهد
بسیاری از قمرهای سیارات دیگر نیز رفتاری شبیه به این دارند. در زمانی که ماه به دور زمین می‌چرخد زمانی را بین زمین و خورشید می‌گذراند و نیمه‌ای از قسمت روشن ماه رو در روی ما قرار می‌گیرد. در واقع بر خلاف باور عموم، ماه نیمه تاریک ندارد، تنها نیمه‌ای است که ما هرگز نمی بینیم.
خواهر ماه
آیا ماه تنها قمر کره زمین است؟ در حال حاضر بله، اما ممکن است تا ابد این طور نباشد! در سال ۱۹۹۹ دانشمندان دریافتند یک شهاب سنگ به عرض ۵ کیلومتر در حال حرکت به سمت مدار زمین است و ممکن است توسط اثرات گرانشی زمین در مدار زمین گرفتار شود. دانشمندان نام این شهاب سنگ را “کرویتن” (Cruithne) گذاشتند و تخمین زدند که ۷۷۰ سال طول خواهد کشید تا این شهاب سنگ در یک مدار نعل اسبی حول زمین قرار بگیرد و برای ۵ هزار سال باقی بماند و تبدیل شود به خواهر ماه، دومین قمر کره زمین.
کیسه بوکسی به اسم ماه
سطح پر از چاله ماه نتیجه برخوردهای شدید اجرام آسمانی بین ۴٫۱ تا ۳٫۸ میلیارد سال پیش با سطح این کره است. زخم‌های حاصل از این جنگ اکنون به صورت چاله های متعدد در سطح این کره قابل مشاهده است. اما این که چرا این چاله‌ها در طول این مدت دچار فرسایش زیادی نشدند به دو دلیل است.
سطح پر از چاله ماه نتیجه برخوردهای شدید اجرام آسمانی با سطح این کره است
اول این که کره ماه از نظر زمین شناسی فعال نیست، بنابراین زلزله‌ها، آتش‌فشان‌ها و تشکیل کوه‌ها روی این کره به اندازه کره زمین موجب تخریب سطح آن نمی‌شود. دوم این که ماه تقریبا فاقد جو است، بنابراین باد و بارانی در ماه شکل نمی‌گیرد. همه این‌ها عدم فرسایش و تغییر شکل چاله‌های سطح کره ماه در طول این سالیان دراز را توضیح می‌دهد.
قمر تخم مرغی
ماه گرد یا کروی نیست و در واقع به شکل یک تخم مرغ است. بنابراین هسته ماه دقیقا در مرکز هندسی آن قرار ندارد، بلکه حدود دو کیلومتر با مرکز هندسی آن فاصله دارد.
ماه گرد یا کروی نیست و در واقع به شکل یک تخم مرغ است
دانشمندان می‌گویند هسته ماه احتمالا داغ و به شکل مذاب است، درست مانند هسته زمین. در حالی که اطلاعات به دست آمده از کاوشگر ناسا در سال ۱۹۹۹ نشان داد هسته کره ماه دو تا چهار درصد از جرم آن را تشکیل می‌دهد، در صورتی که هسته زمین ۳۰ درصد از جرم آن را تشکیل داده است.
آیا ماه یک سیاره است؟
ماه از سیاره پلوتو بزرگتر است و حدود یک چهارم زمین قطر دارد. برخی دانشمندان فکر می‌کنند که ماه بیشتر شبیه به یک سیاره است. بنا به همین دلیل زمین و ماه را همراه باهم یک سیاره در نظر می‌گیرند. به این حالت “دو سیاره” گفته می‌شود. سیاره پلوتو و قمرش که “شارون” نام دارد نیز به مانند زمین و ماه یک “دو سیاره” در نظر گرفته می‌شوند.
کشش گرانشی ماه
ماه بیشترین اثر را در جزر و مد زمین دارد البته در این زمینه خورشید نیز اثرگذار است. گرانش ماه اقیانوس های زمین را به سمت خود می کشد. اوج مد دریا زمانی رخ می‌دهد که اقیانوس همزمان با چرخش زیرین زمین در راستای ماه قرار می‌گیرد. یک اوج مد دیگر نیز در قرینه این اتفاق، آن طرف زمین رخ می‌دهد، چرا که ماه بیشتر از اینکه آب را به سمت خود بکشد، زمین را می کشد و مد رخ می‌دهد.
ماه بیشترین اثر را در جزر و مد زمین دارد البته در این زمینه خورشید نیز اثرگذار است
جزر و مدهای قوی هنگام ماه جدید و ماه کامل شکل می گیرند، زیرا خورشید، زمین و ماه در یک راستا قرار می‌گیرند. وقتی ماه در نزدیک ترین نقطه به زمین قرار داشته باشد قوی‌ترین جزر و مد رخ می‌دهد. خفیف‌ترین جزر و مدها نیز در یک چهارم ابتدایی و انتهایی ماه اتفاق می‌افتند. همه این کشش‌ها یک دلیل جالب دیگر نیز دارند و آن این است که هر ساله مقداری از انرژی چرخشی زمین توسط ماه دزدیده می‌شود و این اتفاق موجب آهسته شدن چرخش سیاره ما به میزان ۱٫۵ میلی ثانیه در هر قرن می‌شود.
بدرود ماه!
همین حالا که در حال خواندن این متن هستید ماه در حال دور شدن از ما است. هر ساله ماه مقداری از انرژی چرخشی زمین را می‌گیرد و از آن برای بزرگتر کردن مدار خود استفاده می‌کند و هر سال حدود ۳٫۸ سانتی متر از زمین دور می‌شود. محققان می‌گویند فاصله ماه از زمین در زمان شکل‌گیری‌اش تقریبا ۲۲۵۳۰ کیلومتر بوده، در حالی که اکنون حدودا در فاصلۀ ۳۸۵ هزار کیلومتری سیاره ما قرار دارد.
