برنامه‌های متعدد فرهنگی و اجتماعی در سال‌های اخیر در زمینه آگاه‌سازی، آموزش خانواده، معلمان، همسالان و … از جانب سازمان‌ها و ادارات مختلف در دست اجرا است اما در این مقاله کوتاه تلاش می‌گردد اهم مواردی که باید والدین و خانواده‌ها و جوانان در جهت پیشگیری از اعتیاد توجه نمایند به اختصار عنوان گردد
1 – نگرش‌ها و ارزش‌های مذهبی
مطالعات متعدد در سطح جهان نشان داده‌اند که یکی از عوامل محافظت کننده در مقابل سوء مصرف مواد، داشتن اعتقادات و باورهای رایج دینی و مذهبی است.
2 – شیوه های صحیح فرزند پروری در برقراری ارتباط صمیمانه با فرزندان
برقراری جو عاطفی گرم و صمیمی بین اعضای خانواده در کنار مسئولیت پذیری، وجود نظم و مقررات و برآورده نمودن منطقی نیازهای فرزندان از عوامل مهم پیشگیری از اعتیاد است تحقیقات نشان می‌دهد که کیفیت روابط عاطفی اعضای خانواه مهمتر از مدت آن است.
3 – نقش دوستان و همسالان
همه ما بهترین و شیرین ترین خاطره‌ها را در کنار دوستان علی الخصوص در دوران نوجوانی به یاد داریم. بررسی‌ها نشان می دهد 54 درصد از افراد معتاد اولین تجربه مصرف مواد را در کنار دوستان داشته اند. بدیهی است کمک به فرزندان در فرآیند دوست‌یابی و نظارت بر رفتارهای آنان فارغ از ترس، تعقیب و کنجکاوی از وظایف والدین مسئولیت پذیر است.
4 – آموزش مهارت‌های زندگی به فرزندان
شرایط پیچیده و ناپایدار و سرعت پیشرفت جوامع، نوجوانان و جوانان را با استرس‌های مختلف روبه‌رو می‌سازد که آموزش مهارت‌های حل مساله، تصمیم گیری، مقابله با استرس، تاثیرات منفی همسالان، مهارت برقراری ارتباط و احساس مسئولیت در فرزندان از اهمیت اساسی برخوردار است؛ هرچندکه انسان برای دستیابی به بسیاری از مهارت‌ها مانند رانندگی نیاز به آموزش و مهارت دارد.
5 – آموزش الگوی خوب بودن
والدین همیشه الگوی زندگی فرزندان خود هستند. فرزندان بسیاری از الگوهای رفتاری، خصوصیات اخلاقی، انگیزه‌ها و ارزش‌های والدین خود را از طریق فرایندهای تقلید و همانند سازی کسب می‌کنند. نگرش والدین نسبت به مصرف مواد و پیام‌هایی که به‌طور مستقیم و غیر مستقیم به فرزندان منتقل می‌کنند؛ مانند پدری که در خانه سیگار، قلیان مصرف میکند.
تحقیقات بیانگر آن است 87% از معتادان با سیگار و قلیان شروع کرده‌اند؛ بنابراین نوع نگرش، رفتار و کردار، والدین برفرزندان تاثیر برجای می‌گذارد و والدین و خانواده‌ها، به عنوان سنگ بنای جامعه نقش حیاتی در تربیت نسلی پویا و آینده ساز ایران اسلامی برعهده دارند.
