آنچه در رابطه با بیماری ایدز بسیار حائز اهمیت است این است که پیشگیری مهمترین و کارآمد ترین راه جلوگیری از ابتلا به این بیماری است ولی اگر فردی به این بیماری مبتلا شد به دلیل دوره طولانی بیماری مهمترین چیز کنار آمدن با این بیماری، مراقبت از انتقال این بیماری و سالم زیستی در کنار این بیماری است. افراد مبتلا به این بیماری باید بدانند که اگر مراقبت های بهداشتی، پزشکی و تغذیه ای را در رابطه با این بیماری رعایت کنند می توانند در کنار سایر اعضای خانواده خود به زندگی ادامه دهند و ارائه آموزش های جزیی به آنها و اعضای خانواده شان کافی است تا آنها را به یک زندگی سالم رهنمون شود.
از آنجایی که ارتقای سیستم ایمنی در بیماران مبتلا به ایدز بسیار حائز اهمیت است و سلامت بافت ها و قدرت مقابله با بیماری ها در آنها کاهش می یابد، بنابراین تغذیه در آنها به عنوان یک اصل برای ارتقای سطح سلامت در این افراد شایان ذکر بوده و در دسترس بودن غذای مغذی و آب سالم برای این افراد بسیار مهم است، به خصوص وقتی مسافرت می کنند یا بیرون غذا می خورند.
● اختلالات تغذیه ای در این بیماری
یکی از عوارض شایع در این بیماری سوءتغذیه پروتئین _انرژی است. عمده ترین علت کاهش وزن در افراد مبتلا به ایدزکاهش دریافت انرژی است نه افزایش مصرف آن. در این افراد اختلال در حس چشایی وجود دارد، که به هنگام تحلیل توده بدون چربی بدن به ۵۵ درصد حالت نرمال، در افراد مبتلا به بیماری ایدز مرگ رخ خواهد داد. از دیگر اختلالات می توان به
▪ تهوع
▪ استفراغ،
▪ اسهال
▪ اختلالات تنفسی
▪ لاغری عصبی(آنورکسیا) اشاره کرد که عمده ترین دلایل بروز کاهش وزن شدید در این بیماران عبارتند از:
ـ کاهش انرژی دریافتی
ـ کاهش فعالیت
ـ کاهش اشتها
ـ نقایص متابولیکی
● انری و پروتئین مورد نیاز
در افراد مبتلا به ایدز انرژی توصیه شده برای نگهداری وزن برابر است با انرژی پایه مورد نیاز (BEE)ضربدر ۳/۱و برای افزایش وزن ضربدر ۵/۱. نیاز به پروتئین در این بیماران برای حفظ وزن برابر ۴/۱ ۱ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن و برای بازسازی برابر است با ۲ ۵/۱گرم به ازای کیلوگرم وزن بدن می باشد. آرژینین در ایمنی سلولی بسیار مفید است و بد نیست بدانیم که مصرف و عملکرد اسید فولیک در کمبود پروتئین (PEM)آسیب می بیند، بنابراین علاوه بر توجه به دریافت پروتئین به منابع اسیدفولیک که بعداً ذکر خواهد شد نیز باید توجه داشت.
۱) گوشت ها
در مبحث پروتئین اولین چیزی که به ذهن می رسد، گوشت ها است، بنابراین گوشت بوقلمون و انواع ماهی ها بسیار توصیه می شود، ماهی غذای بسیار سالم و سودمندی است که گنجاندن آن در رژیم غذایی به میزان حداقل ۲ بار در هفته (کمترین نیاز ) باید رعایت گردد.
۲) تخم مرغ
تخم مرغ یکی از منابع عالی پروتئین بوده که مصرف آن به بیماران بعد از یک ضعف بدنی، بیماری ناتوان کننده یا کسانی که دوره نقاهت را می گذرانند، بسیار سودمند است. از آنجایی که باید توانایی کبد در استفاده از تخم مرغ را در نظر بگیریم تا میزان کلسترول آن در فرد ایجاد ناراحتی نکند به بیماران مبتلا به این بیماری توصیه می شود که بیشتر از ۳ عدد تخم مرغ در هفته میل نکنند (البته این محدودیت برای مصرف زرده یاد شده است و خوردن سفیده ای که کاملاً پخته شده باشد به هر میزان در هفته مانعی ندارد). زیرا سفیده خام دارای ماده ای به نام آویدین است که ایجاد تداخل های تغذیه ای با ویتامین بیوتین می کند، بهترین شکل مصرف تخم مرغ به شکل آب پز است که بهترین حالت را برای هضم دارد.
۳) شیر
به عنوان یک منبع پروتئینی مناسب برای جلوگیری از سوءتغذیه بسیار توصیه می شود. توصیه من به شما این است که روز خود را با خوردن ۱ لیوان شیر همراه با یک قاشق غذاخوری عسل یا ۲ عدد خرما شروع کنید.
۴) عدس
عدس یکی دیگر از منابع عالی پروتئینی است و علاوه بر پروتئین حاوی ویتامین B، آهن و کلسیم است. عدس پخته به همراه روغن زیتون غذایی کامل و پر انرژی است.
۵) چربی ها
در بدن انسان اسید های چربی وجود دارند به نام اسید های چرب ضروری یا EFA که در واقع بدن قادر به ساختن آنها نبوده و باید از خارج از بدن انسان وارد شوند. این اسیدهای چرب که در روغن های مایع به خصوص روغن زیتون، گردو، روغن سویا و ماهی ها به خصوص ماهی های آب های سرد (قزل آلا نوع رنگین کمانی و ساردین، سالمون و تون) وجود دارد، برای بدن بسیار مهم هستند و در صورت کمبود مصرف آن، کاهش ثانویه سطح آنها در بدن به وجود آمده و فرد دچار اختلال اسید چرب ضروری یا (EFAD) می شود که در مورد افراد مبتلا به ایدز این اختلال مشاهده می شود.
در افراد مبتلا به ایدز استفاده از روغن هایی به نام MCT(تری گلیسیرید با زنجیره متوسط) بسیار مفید می باشد این چربی ها در روغن نارگیل وجود دارند و در داروخانه ها فروخته می شوند این چربی ها نیاز به هضم ندارند و میزان مصرف آنها باید کنترل شده باشد در ضمن این نوع چربی اسید چرب های ضروری را ندارد و باید همراه با LCDها خورده شود. استفاده از روغن ماهی یا اسید های چرب امگا ۳ که قبلاً هم ذکر شد می تواند عملکرد ایمنی را بهبود بخشد چون امگا ۳ در مقایسه با امگا ۶ کمتر باعث پیشرفت التهاب می شود.
۶) مایعات
در افراد مبتلا به ایدز نیاز به مایعات مثل افراد عادی است (۱۲ ۸ لیوان در روز) حدوداً چیزی معادل ۳۵ ۳۰ میلی لیتر در روز به آب احتیاج دارند. مگر اینکه اسهال، استفراغ یا تب داشته باشند که به ازای هر درجه تب نیاز به انرژی ۱۳ درصد و نیاز به پروتئین ۱۰ درصد افزایش پیدا می کند.
۷) ویتامین ها و مواد معدنی
در این افراد نقش کمک کننده ویتامین ها و مینرال ها بسیار چشمگیر است بنابراین باید به افراد دچار این بیماری یاد آور شویم که از خوردن سبزیجات و میوه جات تازه غفلت نکنند، نمک های معدنی مهم است وباید بدانیم که نیاز افراد مبتلا به ایدز به آنتی اکسیدان هایی مثل بتا کاروتن (پیشساز ویتامین A)بسیار زیاد است. و سایر آنتی اکسیدان ها مثل ویتامین E، و ویتامین C نیز افزایش نیاز چشمگیری در این بیماری پیدا می کنند. از این رو مصرف ۱ لیوان آب هویج رنده شده همراه با یک قاشق غذاخوری روغن زیتون به همراه آب یک لیموی تازه (۱روز در میان ) قادر است ملغمه ای از ویتامین های یاد شده را به بدن فرد برساند و سایرمنابع این ویتامین ها عبارتند از :
▪ بتاکاروتن:
این آنتی اکسیدان یکی از قوی ترین آنتی اکسیدان های موجود در طبیعت است و در هویج به وفور وجود دارد همچنین در
ـ برگه زردآلو
ـ میوه زردآلو
ـ سیب زمینی
ـ اسفناج
ـ طالبی
ـ کدوحلوایی
ـ کاهو
ـ گریپ فروت وجود دارد
در بدن این ماده به ویتامین Aبدل می شود.
▪ ویتامین C :
ویتامین ث وگلوتاتیون تری پپتید ،گسترش ویروس HIVرا کند می کنند. این دو ماده مهم که از ضد اکسید کننده های قوی به شمار می آیند به مقدار زیاد در میوه ها و سبزی های تازه وجود دارند که نمونه هایی از این سبزیجات مانند:
ـ گوجه فرنگی
ـ جعفری
ـ کلم
ـ مرکبات (به خصوص لیموشیرین و لیموترش)
ـ فلفل دلمه و… منابع بسیار عالی این ویتامین هستند.
بنابراین خوردن موادی مثل هندوانه، آوکادو، مارچوبه و بروکلی و بعد گریپ فروت، پرتقال و توت فرنگی (که اتفاقاً در فصل آن قرار داریم)، بامیه، سیب زمینی، کدو، گل کلم و گوجه فرنگی خام را به شما توصیه می کنم. چرخ کردن و کوبیدن مواد و عصاره آنها گلوتاتیون را به طرز قابل توجهی از بین می برد، پس بهتر است که به مصرف خام مواد بپردازیم.
▪ ویتامین E :
ویتامینی که آن را با عنوان ویتامین جوانی وضد پیری و برطرف کننده تنش های قبل از قاعدگی در خانم ها می شناسیم. این ویتامین یکی از ضروری ترین و حیاتی ترین ویتامین های مورد نیاز است که در
ـ روغن ذرت
ـ روغن سویا
ـ روغن گندم
ـ دانه کنجد
ـ بادام زمینی
ـ تخم آفتابگردان
ـ گردو
ـ جوانه گندم وجود دارد.
ولی از آنجایی که این ویتامین محلول در چربی است و زیاد از حد آن تولید مسمومیت می کند در خوردن مکمل های این ویتامین به شکل قرص باید جانب احتیاط را رعایت کرد اما چون منابع غذایی هرگز آنقدر خورده نمی شود که مسمومیت ایجاد کند جای نگرانی نیست فقط به این دلیل که تمام منابع در چربی ها هست باید از زیاده روی در آنها پرهیز کرد.
▪ ویتامین های گروه ب :
ویتامین های گروه ب هم اشتها را زیاد می کند و هم توان بدنی را افزایش می دهند.
الف) ویتامین B۱:
ویتامینی است که درگوشت ها، نان، برنج،غلات و حبوبات سبوس دار و کامل یافت می شود. ویتامین B۱خوشبختانه در شرقی ها به دلیل مصرف سیر و پیاز خام تا حد زیادی تامین می شود. زیرا این دو ماده در حالت خام به دلیل اللین جذب این ویتامین را افزایش می دهند، در مقابل چای و ماهی خام دارای ترکیبی به نام تیامیناز است که در واقع عامل تجزیه کننده تیامین است و مصرف آنها به میزان زیاد کمبود این ویتامین را ناشی می شود. این ویتامین علاوه بر نقش های اساسی که در سیستم ایمنی به عهده دارد، در حفظ آرامش و برطرف کردن استرس های ناشی از مواجهه با بیماری به شما کمک خواهد کرد، چنانچه حتی برای افرادی که به بیماری خاصی دچار نیستند، ۱ هفته قبل از فعالیت های استرس زایی مثل (زایمان، کنکور، امتحان رانندگی و…)مصرف مکمل های این ویتامین توصیه می شود.
ب) ویتامین B۲ :
می توان گفت که این ویتامین بنا به دلایل عدیده ای نقشی بسیار چشمگیر در حفظ بدن دروضعیت مطلوب داراست. چنانچه داروی دزوکسی روبین هیدروکلراید (داروی درمان ایدز)نیاز به ویتامین ب۲را افزایش می دهدو بد نیست که علائم کمبود آن را بدانید (خصوصاًدر مصرف کنندگان داروی یاد شده ) :
ـ زخم و شکاف در لب ها، د هان و زبان ( کیلوزیس)
ـ درماتیت سبوره ای اطراف بینی و حشفه (ناراحتی پوستی شامل پوسته پوسته شدن پوست )
ـ اشک ریزی
ـ پر رنگ شدن سطحی قرنیه
ـ زخم قرنیه
ـ احساس وجود شن در چشم و در نهایت کم خونی.
منابع غذایی که این ویتامین در آنها یافت می شود عبارتند از جگر و قلوه غذاهای گیاهی، لبنیات به خصوص شیر، سبزیجات. اگر رژیم غذایی سرشار از نشاسته، فیبر (چیزی که در میوه ها وسبزی ها به وفور یافت می شود ) و لاکتوز(قند شیر ) باشد،سنتز این ویتامین را در روده افزایش می دهد (چون باکتری های روده اندکی از این ویتامین را تولید می کنند ).
ج) ویتامین ۶ B:
که در
ـ گوشت های سفید
ـ تن ماهی
ـ جوجه
ـ ماهی سالمون
ـ ذرت
ـ موز
ـ توت فرنگی
ـ طالبی
ـ لوبیا سبز
ـ گوجه فرنگی
ـ سیب زمینی
ـ اسفناج وجود دارد.
به طور کلی اسفناج، موز،سیب زمینی و تن به عنوان بهترین منابع غذایی این ویتامین به شمار می آیند، و ایزونیازید نیاز به آن را افزایش می دهد .
د) ویتامین B۱۲:
که در
ـ جگر
ـ گوشت
ـ ماهی
ـ زرده تخم مرغ وجود دارد و خصوصاً اگر سن بیمار بالا باشد، به دلیل اختلالات گوارشی نیاز به آن چشمگیر تر خواهد بود .
▪ اسید فولیک:
که در سوءتغذیه پروتئین _انرژی که یاد شد، مصرف و عملکرد آن آسیب می بیند و نیاز به آن افزایش می یابد هم به عنوان عاملی که مقاومت بدن را زیاد می کند باید مورد توجه قراربگیرد این ویتامین در
ـ اسفناج
ـ آب پرتقال
ـ گوشت ها به خصوص گوشت گوساله
ـ مخمر
ـ قارچ
ـ لبنیات و شیر وپنیر کم چرب وجود دارد.
از آنجایی که در مبتلایان به ایدز اختلال در حس چشایی وجود دارد که منجر به کاهش اشتها و در نتیجه لاغری مفرط می شود در زیر به برخی مواد غذایی اشتهاآور اشاره می شود:
۱) هویج:
دم کرده تخم هویج به مقدار یک قاشق قهوه خوری برای یک فنجان آب جوش مقوی، مدر و اشتها آور است و همچنین آب هویج خام بسیار مفید است. همچنین آب هویج علاوه بر این که از منابع بسیار عالی برای تامین ویتامین A در بدن است، اشتها آور هم هست، همچنین دم کرده تخم هویج به مقدار یک قاشق قهوه خوری برای یک فنجان آب جوش مقوی، مدر و اشتها آور است و همچنین عوارض پوستی را هم کاهش می دهد.
۲) شلغم پخته:
شلغم دارای فسفر و خوراک مغز و اعصاب است، شلغم اشتها آور است.
۳) ترب:
اشتها آور است و دارای ویتامین های A,B,C, و فسفر است، یک باور قدیمی در این زمینه وجود دارد مبنی بر اینکه زهر عقرب در بدن کسی که ترب خورده باشد موثر نیست.
۴) روغن زیتون:
مصرف روغن زیتون همراه با غذا اشتها آور بوده و به دلیل اسید های چرب مفیدی که درآن است بسیار توصیه می شود چنانچه بهترین روغن برای آشپزی همین روغن زیتون است.
۵) زنجبیل:
این ماده غذایی علاوه بر درمان دارویی از دیر باز به عنوان یکی از بهترین طعم دهنده ها به خصوص در آسیای شرقی به شمار می آید.
از دیگر سبزیجات و مواد غذایی مفید برای این بیماران می توان به:
۶) قارچ:
انواع قارچ های خوراکی به دلیل پروتئین های موجود در آنها می توانند بسیار مفید باشند، همچنین عصاره نوعی قارچ به نام قارچ شی یی تیک shiitake در این مورد بسیار مفید است. در آزمایشی که در کشور ژاپن به عمل آمده بود مشخص شد که عصاره این قارچ ضد ویروس HIV است و اثر داروی معروف ضد ایدز به نام T Z A را بیشتر می کند.
۷) سیر:
امروزه سیر به عنوان اولین نبات درمانی بین نباتات است و این به دلیل وجود ماده ای به نام الیلین در سیر است، این ماده حاوی گوگرد، سیلیس و ید است که بدن را از خیلی از بیماری ها محفوظ نگه می دارد و توان بدنی را افزایش می دهد، البته مصرف آن به کسانی که عارضه های پوستی در آنها افزایش یافته یا دچار مشکلات گوارشی شدید بوده و یا قرص آسپیرین مصرف می کنند، توصیه نمی شود ولی مصرف آن به شکل پودر سیر مانعی ندارد.
۸) انجیر:
سرشار از ویتامین های A,B,C و قند بوده، انجیر مناطق گرمسیر شیرین تر است و وقتی کاملاً برسد سی تا چهل درصد آن قند است (بنابراین به افراد دیابتی توصیه می شود. در مصرف آن احتیاط کنند) انجیر دارای مواد ازته، آهن، برم، منگنز و آهک و کلسیم است، بسیار مغذی است و علاوه بر اینها از گذشته برای افرادی که دوره نقاهت را می گذراندند توصیه شده است.
۹) گلپر:
نام علمی آن هراکلئوم اسفندیلیوم است و به فرانسه برس و به آلمانی گمین بیرنکلو نامیده می شود. پیشینیان برای آن خواص بی شماری برشمرده اند و چنین پنداشته اند که موجب افزایش نیروی تن می شود و به همین جهت آن را به هرکول پهلوان افسانه ای یونان (که همان هرکول رومی است) نسبت داده اند و نامگذاری کرده اند، این ماده غذایی در برانگیختن اشتها و تقویت هاضمه بسیار مفید است.
۱۰) عسل:
در عسل املاح و ویتامین های بسیاری وجود دارد، از آن جمله آهن، کلسیم، اسید فسفریک و ویتامین ث است، و به شرطی که به طور مرتب مصرف شود دارای خواص معجزه گر است، همچنین در افزایش وزن بسیار سودمند است. بنا به تجربه ثابت شده است که عده زیادی از مبتلایان به بیماری های عفونی و سخت مثل سل پس از مصرف عسل بهبود یافته اند که به دلیل زیادی ویتامین ها و مینرال های موجود در آن است.
۱۱) انار :
وجود انار و لیمو ترش می تواند برای ما نه تنها شفابخش بوده بلکه در حفظ سلامتی و جلوگیری از اینگونه بیماری ها موثر باشد. این خاصیت شفابخش انار به دلیل وجود ویتامین C ، B۱ ، B۲،B۶ ،PP، فسفر، آهن و منگنز است که عمل تنظیم کننده و تعادل دهنده مایعات بدن به خصوص خون را داراست. نکته جالب اینجاست که بسیاری از مردم معتقدند که انار شیرین درمان کننده تر است و علم هم این را ثابت می کند زیرا انار شیرین اناری است کاملاً رسیده و ترکیبات شیمیایی آن کامل گردیده است و تاثیرات آن بهتر است. انار سموم را دفع می کند و نشاط آور است.
۱۲) شکلات:
در سال های اخیر دانشمندان پی به این نکته برد ه اند که در شکلات، آنتی اکسیدان های فلاونوئید وجود دارد و مصرف این آنتی اکسیدان ها در تندرستی کارآمد است. در آزمایشات انجام شده نتیجه به دست آمده حاکی از این بود که شکلات خالص تقریباً ضد و برابر مقدار شیرشکلات دارای آنتی اکسیدان است، که این نتیجه به دست آمده در افراد غیرسیگاری و با چربی های طبیعی خون، نشان دهنده این موضوع بوده است که میزان ظرفیت آنتی اکسیدان پلاسما فقط در کسانی که از شکلات تیره خالص استفاده کرده بودند. افزایش یافت نه کسانی که شیر شکلات تیره همراه شیر مصرف کرده بودند. (به طور کلی مصرف شکلات یا قهوه همراه با شیر موجب عدم جذب کلسیم شیر توسط بدن می شود.)
۱۳) عرق شا ه تره:
یکی از عرقیاتی است که مصرف آن به شکل شربت شاه تره علاوه بر تامین مایعات بدن، اشتها آور است و در حل مشکلات اشتها کمک می کند
منبع:aftabir.com
