هشتاد و چهارمین دوره مراسم اهداء جوایز آکادمی اسکار روز دوشنبه 26 فوریه ساعت شش صبح به وقت تهران در شرایطی به میزبانی سالن کداک تئاتر لس آنجلس برگزار می‌شود که برای بسیاری از مردم ایران با حداقل یک دهه اخیر تفاوت چشمگیری دارد و آن هم حضور دومین نماینده ایران، این بار با گام هایی محکم‌تر در میان پنج کاندیدای اصلی دو بخش از این رویداد بزرگ سینمایی است. اما اصغر فرهادی در نیمه شبی که مردم چشم انتظار حضورش روی استیج برای گرفتن مجسمه طلایی اسکار به عنوان نخستین سینماگر ایرانی در طول تاریخ هستند، با چه کارگردانان و سناریونویسانی به رقابت خواهد پرداخت و چه آثاری با «جدایی نادر از سیمین» برای اسکار 2012 رقابت می کنند؟
زمانی طولانی تا مراسم سالیانه آکادمی علوم و هنرهای تصاویر متحرک موسوم به جوایز اسکار باقی نمانده است و همین مسئله هیجان این مراسم بین المللی را افزایش داده، با این تفاوت که این بار ایرانی ها صبح روز بعد خبر برندگان جوایز را نمی خوانند و یا بازپخش مراسم را نمی بینند، بلکه تلاش می کنند به صورت آنلاین شاهد این مراسم باشند و سرنوشت نماینده ایران در این رویداد که پس از حضور مجید مجیدی با فیلم «بچه های آسمان» در سال 1999، برای نخستین بار به این سطح رسیده، مستقیماً پی بگیرند و به قرار گرفتن نام ایران میان برندگان اسکار در تاریخ امیدوار باشند.
بر همین اساس پیش از آن که مروری داشته باشیم بر بخت های مسلم چهار جایزه کلیدی جوایز نه چندان قابل پیش بینی اسکار، نگاهی می اندازیم به رقبای «جدایی نادر از سیمین» در بخش «بهترین فیلمنامه تالیفی» و همچنین در بخش «بهترین فیلمنامه غیرانگلیسی زبان» که در چند هفته اخیر بیش از 5765 نفر صاحب رای در انتخابات اسکار میان آنها، یکی را بالاتر در نظر گرفته اند و البته احتمالاً طیف وسیعی از ایشان، «جدایی…» را به دیگر رقبایش ترجیح داده اند.
بهترین فیلمنامه اصيل (اريجينال)
هیچ کس تصور نمی کرد آخرین ساخته فرهادی میان نامزدهای این بخش قرار بگیرد و همگان منتظر حضور فیلم فرهادی تنها در میان پنج نامزد اسکار بهترین فیلمنامه غیرانگلیسی زبان 2012 بودند. اما این هم یکی از شگفتی های پیاپی بود که جدایی نادر از سیمین رقم زد تا نماینده سینمای ایران بیش از پیش در دوره 84 اسکار مورد توجه سینماگران مدعو جهان و صدها میلیون تماشاچی زنده این مراسم باشد. فرهادی در این بخش کار بسیار دشواری برای برنده شدن جایزه اسکار دارد و شاید حضورش در میان پنج فیلم برتر نیز یک اتفاق بزرگ و نویدبخش موج تازه سناریست های دارای فن در ایران باشد.
اگر از فیلمنامه استخوان دار و حساب گری فرهادی در سناریوی «جدایی نادر از سیمین» بگذریم، چهار رقیب جدی پیش رو هستند. «ساقدوش های عروس» (Bridesmaids) یک کمدی بفروش مخصوص گیشه های آمریکاست و اگرچه حتی در بفتا نیز نامزد جایزه فیلمنامه تالیفی شد، اما در نهایت دست خالی بریتانیا را ترک کرد و بعید به نظر می رسد رقیب جدی برای «جدایی نادر از سیمین» باشد. اما دیگر رقبای فرهادی داستانشان فرق می کند.
فیلم صامت «هنرمند» (The Artist) که روایتی از گذار سینمای هالیوود از دوره فیلم های صامت به فیلم های ناطق است، در ده بخش کاندیدا شده و به شدت مورد تحسین منتقدان قرار گرفته است و البته در بفتا میشل هازانا ویسیوس کارگردان و نویسنده اش برنده بهترین فیلمنامه تالیفی شد و این خبر خوبی برای رقبایش نیست.
«درخواست نهایی» (Margin Call) آخرین رقیب جدایی… یک ملودرام سنگین و جدی تر از مابقی است که یادآور فیلم وال استریت است. درخواست نهایی (اصطلاحی اقتصادی به معنای درخواست آخر کارگزار بورس از سرمایه گذار برای خرید سهام جهت جلوگیری از ضرر مالی) برشی است از 24 ساعت از اتفاقات شرکتی که بر اثر ترفندهای دلالان بورس تا لبه پرتگاه پیش رفته و در این اوضاع قرار است تعداد زیادی از کارگزارن خود را اخراج کند و به قول یک منتقد آنهایی که می روند "خوب" و آنهایی که می مانند "بهتر" هستند؛ معیاری ساده برای تعدیل نیرو!
بازیگر شاخص این فیلم کوین اسپیسی است که همچون بسیاری نقش های دیگرش، به اندازه و به جا بازی کرده اما اینها به نویسنده و کارگردان اثر کمک نمی کند که جایزه این بخش را ببرد.
«نیمه شب در پاریس» (Midnight in Paris) ساخته تحسین شده وودی آلن که توسط خودش نیز نوشته شده، دیگر رقیب جدی فیلم فرهادی است که در جشنواره ها و جوایز بین المللی متعددی طی ماه های اخیر کاندیدای بهترین فیلمنامه تالیفی شده اما در نهایت تنها در چند جشنواره موفق به برنده شدن این جایزه گشته است. وودی آلن با نامزدی در بخش بهترین فیلمنامه رکورد خودش در تعداد نامزدی برای فیلمنامه نویسی را ارتقا بخشید. او 15 بار در بخش فیلمنامه غیر اقتباسی نامزد اسکار شده است که اگر امسال این جایزه را ببرد، اولین کسی است که سه بار در این بخش اسکار گرفته است. او آخرین بار، 25 سال پیش برای فیلم هانا و خواهرانش این جایزه را برده است. داستان این کمدی فانتری وودی آلن نیز به ملاقات یک نویسنده با بازی «اوون ویلسون» نیمه شب در پاریس به دیدار هنرمندان سال های 1890 می رود و درباره آثار و زندگی شان با آنها گفت و گو می کند و به حال حاضر باز می گردد و دوباره ماجرا تکرار می شود!
بهترین فیلم غیر انگلیسی زبان
شانس اصلی برای در اختیار گرفتن اسکار توسط اصغر فرهادی در بخش «بهترین فیلم غیر انگلیسی زبان» در نظر گرفته شده است و ستایش های کارگردانان، بازیگران و منتقدان سرشناس سینمای جهان از «جدایی نادر از سمین» و همچنین نظرسنجی ها میان اعضاء رای دهنده آکادمی اسکار حکایت از نظر مثبت بخش چشمگیر و البته تاثیرگذاری از اعضاء کلیدی آکادمی نسبت به نماینده ایران در این بخش است.
مسئله ای که این جایزه را برای ایرانیان حساس‌تر می سازد، جدال نماینده ایران با نماینده رژیم اسرائیل بر سر این جایزه تاریخی است که موضوع را حیثیتی‌تر از قبل کرده و دومین حضور نماینده از ایران در این بخش، طی 84 سال برگزاری این رویداد را پر اهمیت تر ساخته است. رقابت برای فرهادی در این بخش نیز اندکی ساده تر است؛ چرا که فاصله رقبایش به جز یکی تقریباً با «جدایی نادر از سیمین»، قابل توجه است و تشخیص بالاتر بودن سطح نماینده ایران نسبت به دیگر رقبا، کار چندان دشواری برای رای دهندگان در انتخابات آکادمی نبوده است.
«پانویس» (Footnote) از رژیم اسراییل به جز جایزه بهترین فیلمنامه «کن» هیچ جایزه مهم دیگری نبرده و کارگردانش جوزف سدار نیز چهره برجسته ای تلقی نمی شود و با توجه به آنکه داستانش حول تلمود که برای یهودی ها جذابیت دارد می گردد و برای رای دهندگان نیز پژوهش یک پدر و پسر درباره تلمود حتی ارزش دیدن هم ندارد، هیچ انگیزه ای جز لابی شرکت پخش کننده فیلم برای برنده شدن این فیلم وجود ندارد، چرا که خریدار و صاحب حق پخش جهانی هر دو فیلم و البته بسیاری از فیلم های دیگر روز هالیوود «سونی کلاسیک» است و بعید نیست در آخرین تلاش ها، سونی کلاسیک همان کاری را با فرهادی بکند که میراماکس با مجیدی کرد و با تمرکز تبلیغاتش بر روی «زندگی زیباست» بنینی، «بچه های آسمان» در حاشیه قرار گرفت و بنینی تنها جایزه اسکار عمرش را برد.
بلژیک، «کله شق» (Bull head) نخستین ساخته میشائیل آر. روسکام را به اسکار فرستاد که یک ملودرام جنایی خوش ساخت با پایانی تراژیک است. فیلم روایتگر کشاورزی است که به گاوها هورمون های رشد غیرقانونی تزریق می کند تا زودتر موعد سلاخی شان فرا برسد و البته به خودش نیز چنین هورمون هایی تزریق می کند و در این میان فیلم برای بازخوانی گذشته این کشاورز و حال و روز کنونی اش صحنه های خشنی را به تصویر می کشد که کارگردان به خوبی توانسته از پسش برآید. اما مشکل آنجاست که بخشهایی از این فیلم به خاطر نامفهموم بودن لهجه محلی حتی در خود بلژیک هم زیرنویس شده و با توجه به آنکه تلفیقی از زبان‌های فلاندری و فرانسوی است، تماشایش اندکی به دشواری می انجامد و تاکنون در رویدادهای بزرگ سینمایی نیز چندان مورد اقبال واقع نشده است.
دیگر رقیب نماینده ایران، «در میان تاریکی» (In Darkness) از لهستان است که همچون دو فیلم دیگر با روی گشاده منتقدان مواجه نشده و تاکنون جایزه مهمی نبرده است. در میان تاریکی از دو فیلم دیگر و حتی فیلم اسرائیلی نیز امکان برنده شدنش بیشتر است، چرا که درباره هولوکاست ساخته شده است! فیلم روایتگر فرار گروهی از یهودیان لهستان از دست آلمانی هایی است که در پی نسل کشی ایشان در جریان جنگ جهانی اند و تماشای بخشی از آن به واسطه آنکه ماجراهای مهم فیلم در مجرای فاضلاب تاریکی در زیر شهر لووف (Lvov) که محل پناه گرفتن یهودیان است، اتفاق می افتد، تا حدودی آزاردهنده است اما همه اینها می تواند کمک کند تا این فیلم با گرفتن جایزه اسکار بر اثر دست گذاشتن بر روی این سوژه تکراری و نخ نما، یک فهرست شیندلر کوچک لقب بگیرد و با گرفتن جایزه اسکار به اکران وسیعی دست یابد که در نهایت تبلیغ خوبی برای یهودیان است.
و اما «آقای لازار» (Monsieur Lazhar) از کانادا، تنها فیلمی است که در حد و اندازه «جدایی نادر از سیمین» است. یک کمدی قابل قبول که روایتگر «آقای لازار» یک مهاجر الجزایری در مونترال که به عنوان یک معلم جایگزین به کار مشغول شده و حالا باید بر شرایط تازه و مصائبی که این شرایط برایش به همراه می آورد، فائق آید. سناریوی فیلم با وجود آنکه از یک نمایشنامه اقتباس شده و عمدتاً صحنه های داخلی دارد اما اسیر دکوپاژهای تئاتری نشده و پرداخت سینمایی قابل ملاحظه دارد و در مقابل مخاطب عام نیز تا حدودی موفق ظاهر شده است. با این حال آقای لازار نیز در رویدادهای بین المللی موفقیت چشمگیری به دست نیاورده و اگر قرار بر رقابت میان این فیلم و سه فیلم دیگر با «جدایی نادر از سیمین» باشد، هر سینماگر با انصافی رای به ساخته آخر فرهادی را می دهد، مگر اینکه هولوکاست یا پخش کننده ها، کار را خراب کنند!
با این حال باید دید نظر پنج هزار و چند صد و اندی عضو آکادمی در این باره چیست و آیا فرهادی برای گرفتن جایزه این بخش روی استیج اسکار 2012 خواهد آمد؟
