همه ما با تشویق کردن آشنا هستیم، این که رفتارهای خوب و پسندیده کودکان را تشویق کنیم تا این رفتارها ادامه یابند. اما روان شناسان معتقدند گاهی اوقات این تشویق کردن نه تنها باعث افزایش تکرار رفتارهای خوب نمی شود که در طولانی مدت باعث می شود کودکان آن رفتار را کمتر انجام دهند.
دختر من از همان سنین پایین عادت کرده بود اسباب بازی هایش را با دیگران شریک شود و برخی اوقات نیز اگر پیش می آمد وسایلش را به دیگران می بخشید. عادت ما هم این بود که او را تشویق می کردیم. اما از وقتی به مدرسه می رود به نظر می رسد تغییر کرده است. معلم او می گفت با دوستانش در این زمینه چندان مهربان نیست و به خصوص در زنگ های تفریح حاضر نمی شود توپ یا طناب خود را به بچه ها بدهد. این بود که متوجه شدیم با وجود همه تعریف هایی که از دخترمان می کردیم اصلا دوست ندارد از وسایل خود به دیگران چیزی بدهد. انگار که نه تنها تشویق های ما اثری نداشته که با افزایش سن، رفتار او در حال بدترشدن است.
آیا تشویق کردن ایراد دارد؟
همه ما با تشویق کردن آشنا هستیم، این که رفتارهای خوب و پسندیده کودکان را تشویق کنیم تا این رفتارها ادامه یابند. اما روان شناسان معتقدند گاهی اوقات این تشویق کردن نه تنها باعث افزایش تکرار رفتارهای خوب نمی شود که در طولانی مدت باعث می شود کودکان آن رفتار را کمتر انجام دهند. ماهنامه سپیده دانایی در این باره می نویسد: به عنوان نمونه در یکی از بررسی ها مشخص شد تعدادی از کودکان کم سن که رفتارهای سخاوتمندانه آنها توسط مادرانشان تشویق می شد، در طول زمان تعداد این رفتارها در آنها با کاهش روبه رو شد و در مقابل برخی کودکان که تشویقی از سوی مادر دریافت نمی کردند در طول زمان این رفتار در آنها افزایش داشت.
شاید با مطالعه این مورد با خود تصور کنید پس شاید اگر فرزندتان را تشویق نکنید بهتر باشد اما آیا واقعا ایراد از خود تشویق است یا روشی که این گروه از مادران برای تشویق فرزندان خود از آن استفاده کرده اند؟ روان شناسان معتقدند که اگر در زمان تشویق به برخی نکات توجه نداشته باشید این تشویق نه تنها باعث افزایش رفتار نمی شود که می تواند باعث از بین رفتن رفتارهای خوب کودکان نیز شود.
فقط تشویق رفتار
«آفرین امروز خیلی مهربان بودی!»، «آفرین که امروز مداد رنگی ات را به دوستت دادی، این رفتار تو نشانه مهربانی ات بود.» اگر بخواهید فرزندتان را تشویق کنید، کدام یک از جملات بالا را استفاده می کنید؟ متخصصان می گویند جمله اول هرچند ممکن است زودتر به ذهن والدین برسد و به خاطر کوتاه بودن آن بیشتر مورد استقبال قرار گیرد، اما جمله مناسبی نیست.زمانی که می خواهید رفتاری در فرزندتان را تشویق کنید سعی کنید به صورتی دقیق رفتار او را توصیف و رفتار فرزندتان را تشویق کنید و نه خود فرزندتان را.
شاید بد نباشد تمرینی برای تشخیص بهتر این موضوع داشته باشید. پس سعی کنید از بین جملات زیر جملاتی که رفتار کودک را تشویق می کند شناسایی کنید: «تو بچه خیلی خوبی هستی!»، «آفرین که کمدت را مرتب کردی»، «به به چه قدر خوش سلیقه هستی.»، «چه قدر نقاشی ات را تمیز کشیدی، هیچ کجا از خط بیرون نزده ای»، «کمک کردن تو به مادرت در پهن کردن لباس ها نشان دهنده احساس مسئولیت تو در خانه است.»، «آفرین که در مهمانی دیشب مودب بودی» ، «آفرین که در مهمانی دیشب با همه سلام و احوالپرسی کردی.»
فقط وقتی لیاقت دارد
گاهی اوقات هنوز فرزند ما کار خوبی انجام نداده است ولی ما به بهانه انگیزه دادن به او شروع به تمجید از او می کنیم. مثلا موقعیتی را در نظر بگیرید که مهمان دارید و احتمال می دهید فرزندتان نخواهد اسباب بازی هایش را در اختیار کودکان مهمان شما قرار دهد. در این شرایط ممکن است شما بگویید «آفرین پسرم، می دانم تو این قدر مهربان هستی که به دوستانت اسباب بازی بدهی.» البته همان طور که تجربه والدین نیز نشان می دهد، معمولا در این شرایط بچه ها به مهمانان اسباب بازی می دهند اما متاسفانه در دفعات بعدی نیز لازم است باز والدین وارد گود شوند و برای این کار انگیزه ایجاد کنند و از آن بدتر این که وقتی فرزند ما جلوی چشم ما نیست ممکن است رفتاری مغایر نشان دهد و اسباب بازی را به زور از مهمان پس بگیرد. البته توجه به شایستگی کودکان در زمان تشویق محدود به این یک مورد نیست و موارد بسیاری را می توان برای آن برشمرد.
تشویق پیش از این که فرزند ما پیشرفت درسی چندانی داشته باشد، تمجید از نظم او پیش از این که تغییری در این زمینه رخ داده باشد و… توجه داشته باشید اگر قرار باشد فرزندان ما با تعریف و تمجیدهای ما برای انجام کارهای پسندیده انگیزه پیدا کنند، به احتمال بسیار در زمان نبود این تعریف ها نیز این رفتارها از بین خواهند رفت چرا که هیچ گاه فرصت پیدا نکرده اند به خاطر انگیزه درونی و لذتی که خودشان از انجام این کارها می برند آنها را انجام دهند.
تشویق از صمیم قلب
گاهی اوقات آن طور که باید تعریف و تشویق ما خالصانه و از صمیم قلب نیست. ممکن است این قدر از دست یک سری رفتارهای فرزندمان دلخور یا به خاطر موضوعاتی دیگر خسته و ناراحت باشیم که نتوانیم آن طور که باید شادی خود را از رفتار خوب فرزندمان نشان دهیم. البته گاهی اوقات نیز برخی والدین ممکن است عادت به تشویق فرزندشان به صورت همیشگی و از سر عادت داشته باشند. در هر دو حالت توجه داشته باشید بچه ها بسیار دقیق تر از آنچه ما تصور می کنیم تفاوت یک تعریف از صمیم دل با یک تعریف مصنوعی را متوجه می شوند و البته همان طور که خودتان هم می دانید فقط آنچه از دل برآید لاجرم بر دل نشیند. پس اگر فرزندتان استقبال چندانی از تشویق ها و تمجیدهای شما نمی کند شاید بد نباشد به بازبینی احساسات خود در این زمینه نیز بپردازید.
منبع : جام جم سرا
