زندگی زناشویی قوام، تحکیم و استمرارش به محبت، دوستی، تفاهم، احترام متقابل و به رسمیت شناختن و رعایت حقوق همدیگر است. دین اسلام برای آن که محیط و اجتماع کوچکِ خانواده قوام پیدا کند و تداوم یابد، برای هر یک از زن و شوهر حقوقی در نظر گرفته و در مقابل این حقوق وظایفی را نیز برای آنان تعیین کرده است؛ چرا که خداوند هر جا حقی در نظر گرفته، تکلیفی را هم مقرر نموده است.
علاوه بر وظایف مشترکی که زن و شوهر در خانواده بر عهده دارند، هریک از آنها وظایف اختصاصی جداگانه ای دارند که باید انجام دهند. مرد خانواده نیز وظایف ویژه ای بر عهده دارد که مکلف به انجام آنها است که در ادامه به تعدادی از آنها می پردازیم.
1-سرپرستی خانواده: بر اساس آیه 34 سوره نسا و ماده 1105 قانون مدنی، سرپرستی خانواده وظیفه مرد است. سرپرستی خانواده وظیفه سنگینی است که بر عهده مرد گذاشته شده است.
سرپرست خانواده نسبت به کلیه امور خانواده مسئول است و باید نیازهای خانواده را تامین کند و به تنظیم روابط خانوادگی بپردازد. همچنین سرپرست خانواده موظف است که زمینه های رشد و تعالی اعضای خانواده را فراهم کند و از آنها در برابر خطرات و مشکلات مراقبت کند. سرپرست خانواده باید از توانایی مدیریتی بالایی برخوردار باشد و بتواند با حسن تدبیر و ذکاوت به امور خانواده نظم و ترتیب ببخشد.
امام صادق علیه السلام می فرمایند: سرپرستی خانواده و رسیدگی به امور آنان از خوشبختی مرد است. (وسائل الشیعة ج51، ص251).
2- نفقه: نفقه در لغت، به معنای هزینه و خرجی است و در اصطلاح، عبارت است از مالی که برای ادامه زندگی، صرف مخارج ضروری همسر و فرزندان، خویشاوندان و مانند آنها می‌شود. برابر ماده 1106 قانون مدنی، مرد موظف به پرداخت نفقه خانواده خود و تامین مخارج اقتصادی خانواده است. این مخارج که شامل محل سکونت،خوراک،پوشاک و سایر امور وابسته به آنها مانند تحصیلات است باید با توجه به زندگی زن و فرزندان و شان و جایگاه اجتماعی آنان و شرایط زمانی و اجتماعی هر خانواده باشد. زن در امور اقتصادی خانواده مسئولیتی ندارد و کلیه مسائل اقتصادی خانواده بر عهده مرد است.
رسول گرامی اسلام صلّی‌الله علیه وآله فرمودند:حقّ زن بر شوهر این است که او را گرسنه نگذارد، و بدنش را بپوشاند، و هیچگاه با او بد رفتاری نکند (بحارالانوار،ج100،ص254).
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: کسی که به بازار می رود و برای عیالش تحفه می خرد، مانند کسی است که در خانه مستمندان صدقه می برد
3- مهریه : یکی از وظایف شوهر پرداخت مهریه به همسر خود است. مهریه یا صداق مالی است که زن بر اثر ازدواج مالک آن می‌گردد و مرد ملزم به پرداخت آن به زن می‌باشد. مهریه در حقوق ایران مبتنی بر سنت و مذهب است و نظیر آن را در حقوق کشورهای غربی نمی توان یافت. مهریه در عرف نشانه ارج و احترامی است که مرد برای زن قائل است و مظهر تعهد شوهر برای تامین زندگی زن است. گاهی مهریه، که معمولا هنگام انحلال ازدواج مطالبه می شود، مانع گسستن پیوند زناشویی می گردد و تضمینی برای دوام ازدواج به شمار می آید. در صورت وقوع طلاق نیز گاهی مالی که زن به عنوان مهریه می گیرد در زندگی او بسیار موثر است و مانع پریشانی و درماندگی وی می گردد.
4 – گشایش در زندگی: مرد مسئول تامین رفاه و آسایش اعضای خانواده است و باید سعی کند حداکثر میزان راحتی و گشایش را در زندگی خانوادگی ایجاد کند. البته رفاه و آسایش تنها در امور مادی مثل خوراک و پوشاک نیست بلکه در امور معنوی مثل اخلاق نیکو و خوشرفتاری با خانواده نیز مصداق دارد.
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: کسی که به بازار می رود و برای عیالش تحفه می خرد، مانند کسی است که در خانه مستمندان صدقه می برد، او باید تحفه خریده شده را وقتی به خانه برد ابتدا به دخترانش بدهد، زیرا هرکس دخترش را خوشحال کند چنان است که بنده ای از نسل اسماعیل آزاد کرده، و هرکس دیده پسرش را با بردن تحفه روشن کند، گویا از ترس خدا اشک ریخته، و کسی که از ترس خدا گریه کند خداوند او را وارد بهشت های پرنعمت کند (وسائل الشیعة، ج 15، ص 227).
امام چهارم علیه السلام فرمودند: هر که بر خانواده اش بیشتر توسعه دهد، حضرت حق از او خوشنود تر است (بحارالانوار، ج 75, ص 136).
منابع:حقوق خانواده،دکتر صفایی و دکتر امامی/تبیان
