همه ما در مورد زيان‌هاي سيگار و اثر سوئي که بر ارگانهاي بدن ميگذارد، آگاه هستيم. ميدانيم که مصرف دخانيات عمر را کوتاه ميکند اما بسياري از افراد تجربه حداقل يک بار مصرف سيگار يا بدتر از آن قليان را در طول زندگي خود دارند.
از طرفي متخصصان تغذيه تاکيد ميکنند براي پيشگيري از انواع سرطانها، ميوه ها و سبزيها را در سبدغذايي خود قرار دهيد تا منابع کافي غذايي در اختيار سلولهاي بدن قرار بگيرد و کمتر بيمار شويد اما آيا ميدانيد با مصرف دخانيات بسياري از موادمغذي در بدن دود ميشوند و از بين ميروند؟ دکتر کيمياگر، متخصص تغذيه و رژيم درماني در اين باره توضيح مي‌دهند.
استعمال دخانيات باعث بروز چه عوارضي در بدن مي‌شود و چه نيازهايي را ايجاد ميکند؟
استعمال دخانيات، سلولهاي ريوي را تخريب مي‌كند. با کشيدن هر نخ سيگار، تعداد زيادي از سلولهاي ريوي از بين ميروند و نايژکها مسدود ميشوند و بيماري آمفيزم در اثر همين عوارض ايجاد مي‌شود. هرچه فاصله دفعات سيگار کشيدن کمتر باشد، ريه فرصتي براي تجديد ساختمان پيدا نميکند. به همين دليل فردي که مثلا 20 نخ سيگار در روز ميکشد، نسبت به کسي که مثلا 5 نخ سيگار ميکشد، دچار عوارض بيشتري مي‌شود. توصيه ما به افراد سيگاري اين است که به‌تدريج تعداد نخهاي سيگارشان را کم و در نهايت اقدام به ترک سيگار کنند.
براي ترميم و تجديد سلولهاي ريوي، فرد سيگاري بايد رژيم غذايي حاوي پروتئين، سلنيوم، ويتامين A و E داشته باشد. توجه داشته باشيد که نياز بدن به موادمغذي در اثر مصرف سيگار افزايش پيدا ميکند. اگر اين مواد تامين نشود، بدن نميتواند سلولهاي از دست رفته را بازسازي کند و به‌تدريج مشکلات زيادي براي فرد سيگاري ايجاد خواهد شد. به همين دليل اگر به افراد غيرسيگاري تاکيد ميکنيم روزي 4 تا 5 واحد ميوه استفاده کنند، افراد سيگاري بايد اين ميزان را به 7 واحد برسانند تا نيازهاي بدنشان تامين شود.
در واقع مصرف دخانيات باعث ايجاد کمبودهاي تغذيهاي در بدن مي‌شود. درست است؟
بله، مصرف دخانيات که شامل سيگار و قليان است، روي جذب موادمغذي تاثير ميگذارد و جذب املاح و انواع ويتامينها به خصوص ويتامين D و C را با مشکل روبرو ميکند. از آنجا که وجود ويتامين D در بدن براي جذب کلسيم ضروري است، افراد سيگاري علاوه بر ابتلا به تمام عوارض ناشي از استعمال دخانيات، در طولاني مدت به پوکي استخوان نيز مبتلا خواهند شد. از سوي ديگر، کشيدن يک نخ سيگار مقدار زيادي از ويتامين C موجود در بدن را از بين ميبرد و نياز به اين ويتامين را در بدن افزايش ميدهد چه برسد به قليان که برابر با کشيدن 70 تا 100 نخ سيگار است.
خيليها معتقدند سيگار کشيدن پس از صرف غذا به هضم آن کمک ميکند. آيا اين باور درست است؟
نه، افراد سيگاري براي آسودگي وجدانشان توجيه‌‌هايي ميكنند که به هيچ‌وجه پايه علمي ندارد و صددرصد غلط است. بيشتر دود سيگار وارد ريه مي‌شود و کمتر روي دستگاه گوارش تاثير ميگذارد بنابراين هيچ اثري بر هضم غذاها ندارد.
پس علت اينكه افراد سيگاري معمولا وزن پاييني دارند، چيست؟
بيشتر اين افراد معمولا غذاي کمي ميخورند و مايلند هر چه سريع‌تر سيگارشان را روشن کنند. همچنين تاثيرهايي که سيگار بر بدن ميگذارد، باعث بيمار شدن آن مي‌شود و قطعا بدن بيمار در هضم، جذب و به‌کارگيري موادغذايي و مغذي دچار مشکل مي‌شود. توجه داشته باشيد که موادغذايي در صورتي در بدن به انرژي قابل‌استفاده تبديل ميشوند که پيوندهاي فسفاته پرانرژي در آنها تشکيل شود. براي اين کار هم اکسيژن لازم است بنابراين وقتي فردي سيگار ميکشد، به‌دليل کمبود اکسيژن، نميتواند به خوبي از موادغذايي استفاده کند.
چرا افرادي که سيگار را ترک ميکنند معمولا چاق ميشوند؟
چاقي بعد از ترک سيگار که معمولا از حدود 2 تا 3 کيلوگرم بيشتر نيست، موقتي است و اگر فرد پرخوري نکند، بعد از مدتي به حالت قبل برميگردد. اصولا لاغري ناشي از استعمال دخانيات به‌دليل کم شدن بافت چربي نيست. خيلي‌وقت‌ها کم شدن وزن مربوط به بافت عضلاني و ساير بافتهاي حياتي بدن است بنابراين اين باور که ترک سيگار باعث افزايش وزن مي‌شود، اشتباه است.
افرادي که سيگار را ترک ميکنند، بايد برنامه غذايي تنظيم شده اي داشته باشند تا بيشتر از نيازشان كالري مصرف نكنند. بهترين کار اين است که به جاي خوردن غذاهاي پرکالري، بشقاب خود را با انواع سبزيها پر کنند. با اين کار حتي 3-2 کيلوگرم افزايش وزن هم ايجاد نخواهدشد، اما بسياري از افراد سيگاري که در مرحله ترک سيگار هستند، شنيده اند که در ساعت‌هايي که ميل زيادي به سيگار داري، پسته يا تنقلات بخور! در حالي که اين خوراكي‌ها کالري بالايي دارند و بهتر است به جاي خوردن بيرويه تنقلات، از ميوه ها و سبزيهاي مختلف و کم کالري مثل کرفس، کاهو، خيار، گوجه فرنگي و… استفاده شود تا بدن بيش از حد، کالري دريافت نكند.
اگر به مقدار غذاي دريافتيمان توجه نکنيم و بيش از نياز غذا بخوريم، قطعا چاق خواهيم شد. حتي ميتوان در ساعت‌هايي که نياز به مصرف سيگار احساس مي‌شود، با انجام فعاليتهاي ورزشي يا ساير سرگرميها حواس را پرت کرد. مثلا جويدن آدامس يکي از کارهايي است که ميتوان در اين زمانها انجام داد.
افرادي که در حال حاضر سيگارشان را ترک کرده اند اما بدنشان همچنان دچار کمبود ويتامين و موادمغذي است، بهتر است از چه غذاها يا موادي بيشتر استفاده کنند؟
ويتامينA و بتاکاروتن بيشتر در جگر، هويج، گوجه فرنگي، طالبي، خربزه و جعفري موجود است. ويتامينC را هم ميتوان به مقادير فراوان در مرکبات، توت فرنگي، انواع فلفلها و کلم بروکلي يافت. ويتامين E يکي ديگر از ويتامينهاي ضروري براي بدن و براي تجديد ساختمان سلولهاي ريوي از دست رفته ضروري است. اين ويتامين در روغنهاي گياهي، سبزيهاي با برگ سبز، غلات کامل يا همراه با پوست، عسل، ماهي، جوانه گندم، زرده تخممرغ و… وجود دارد.
براي تامين کلسيم هم ميتوان ضمن مصرف لبنيات از سبزيهاي با برگ سبز تيره مانند کلم بروکلي، کاهو و… هم استفاده کرد. افرادي که نمي توانند لبنيات بخورند، بهتر است ماهيهاي ريزاستخوان مثل کيلکا، ساردين و قزلآلا را جايگزين کنند. با پخت خوب اين ماهيها، استخوانهاي ريزشان آب مي شود و کلسيمشان قابليت جذب بالايي پيدا مي کند. سلنيوم هم به ميزان زيادي در پياز، سير، گندم، ماهي، غلات کامل و گوشت وجود دارد.
حرف آخر؟
افراد سيگاري يا کساني که زياد قليان ميکشند، معمولا ميوه و سبزي کمتري مي خورند و اين بسيار بد است زيرا سلامت همه انسانها به مصرف ميوه و سبزي بستگي دارد. توصيه اين است كه نصف بشقاب غذا را در هر وعده غذايي ميوه و سبزي تشکيل دهد.
از سوي ديگر، افراد سيگاري قهوه و کافئين بيشتري مصرف مي کنند. مصرف بيش از اندازه قهوه يا کافئين عوارض زيادي در دستگاه گوارش و سيستم قلبي- عروقي ايجاد ميکند. ضمن اينکه اين افراد خواب کمتري دارند و معمولا کم تحرک هستند. ديده شده است دخانيات باعث افزايش بيماريهاي قلبي- عروقي مي شود و احتمال ابتلا به انواع سرطانها، به خصوص سرطان ريه را بالا ميبرد.
منبع : سلامتیران
