درحالی که بسیاری از بیماری ها با علت شناخته شده بروز می کنند، دسته دیگری از آنها هستند که علت ناشناخته ای دارند، به طوری که هم پزشکان در برخورد با آنها برای تشخیص و درمان با دشواری روبه رومی شوند و هم بیماران در برخورد با این نوع بیماری ها نگرا ن و مضطرب.
سارکوئیدوز (sarcoidosis ) ازجمله بیماری های با علت ناشناخته است.
سارکوئیدوز یک بیماری التهابی است که به صورت یک ضایعه پاتولوژیک، ارگان های مختلف بدن را درگیر می کند. به همین دلیل بیماران برای تشخیص و درمان این بیماری به پزشک های مختلفی مراجعه می کنند. این بیماری به طور شایع ریه و دستگاه تنفس را درگیر می کند اما در عین حال به سایر ارگان های مختلف بدن مثل قلب، مغز، چشم، کلیه، مفاصل و پوست هم آسیب می رساند.
دکتر اردا کیانی، فوق تخصص بیماری های ریه می گوید: در این بیماری که با تظاهرات بالینی مختلف ظهور می کند، توده کوچکی از بافت غیر طبیعی (گرانولوما) در اندام خاصی از بدن شکل می گیرد. بیماران ساکوئیدوزی با علائم غیراختصاصی به پزشک مراجعه می کنند، به همین دلیل از زمان بروز علائم تا زمان تشخیص، مدت زمان زیادی طول می کشد. بیماری به ۲شکل حاد و مزمن در ریه قابل مشاهده است که البته شکل حاد آن بیشتر در افراد جوان دیده می شود.
علائم و نشانه های سارکوئیدوز
پزشکان معتقد هستند که شایع ترین نشانه های این بیماری در دستگاه تنفس و ریه با سرفه، تنگی نفس و درد سینه بروز می کند اما به دلیل آنکه این بیماری روی ارگان های مختلف بدن تأثیر می گذارد، در صورت ابتلای فرد به سارکوئیدوز این بیماری، پوست، چشم، کلیه، قلب، سیستم اعصاب و استخوان ها و مفاصل را نیز درگیر می کند و باعث آسیب به هریک از آنها می شود.
دکتر کیانی می گوید: معمولا در شکل حاد این بیماری، فرد با علائمی همچون بزرگ شدن غدد لنفاوی ریه، التهاب مفاصل دست و پا، ضایعات دردناک قرمز روی پا و بیشتر روی ساق پا به پزشک مراجعه می کند و در شکل مزمن فرد مبتلا به سارکوئیدوز از سرفه، تنگی نفسی که به تدریج پیشرونده است و دردهای غیر اختصاصی قفسه سینه که البته مشابه دردهای قلبی نیست، شکایت می کند.
این فوق تخصص ریه از انواع ضایعات پوستی درصورت، گردن، بازوها و پاها یا تنه و التهاب در ساختمان های مختلف چشم مثل شبکیه و قرنیه هم سخن می گوید و اضافه می کند که این بیماری می تواند به سیستم قلب نیز آسیب برساند، به طوری که باعث اختلال هدایتی در قلب و همچنین نارسایی قلبی شود و علاوه براین، در صورت ابتلای کلیه، سبب اختلال در کارکرد درست آن شود.
این بیماری اگر سیستم اعصاب را درگیر کند می تواند سبب ضعف عضلانی و بی حسی شود. تورم مفاصل، ناراحتی های عضلانی و قرمزی و تورم مچ پاها از دیگر نشانه های این بیماری است. به گفته این استاد دانشگاه، احتمال درگیر شدن سایر اندام های بدن هم در این بیماری وجود دارد. بنابه گفته این استاد دانشگاه، بیماری سارکوئیدوز خیلی مواقع با سل اشتباه گرفته می شود چرا که با سل، بافت شناسی مشابهی دارد.
دکتر کیانی از بیماری ساکوئیدوز در خانمی صحبت کرد که پس از تاتوی ابرو ضایعه گوشت آلودی در ابروی او به وجود آمد و پزشکان پس از انجام آزمایش های مختلف به ابتلای این خانم به سارکوئیدوز پی بردند.
شیوع بیماری
دکتر کیانی خاطرنشان می کند که این بیماری جدید نیست و از قبل از دهه ۷۰میلادی در جهان دیده شده است. او از شیوع بیشتر این بیماری در استان های شمالی کشور به ویژه غرب گیلان سخن می گوید و اظهار امیدواری می کند که با مطالعاتی که در بیمارستان دکتر مسیح دانشوری با همکاری انجمن سارکوئیدوز در حال انجام است، محققان و پزشکان به نتایج خوبی در زمینه اپیدمیولوژی و آسیب شناسی این بیماری برسند. به گفته وی شیوع این بیماری یک تا ۴۰در هر ۱۰۰هزار نفر است که البته این میزان بنا بر منطقه جغرافیایی و نژاد متفاوت است.
این فوق تخصص ریه با تأکید بر اینکه این بیماری علت شناخته شدهای ندارد می گوید: چون این بیماری علت مشخصی ندارد بنابراین درمان مشخصی هم ندارد مگر آنکه این بیماری ارگان های حیاتی بدن مثل قلب و مغز را درگیر کند که در چنین شرایطی نیاز به درمان های اختصاصی است. در موارد درگیری ریوی حاد، خوشبختانه بیماری خود محدودشونده است و خودبهخود بهبود می یابد و احتیاج به درمان خاصی ندارد.
دکتر کیانی معتقد است که گرچه برای این بیماری هنوز علت مشخصی اعلام نشده است اما مطالعات انجام شده نشان می دهد که از عفونت های مختلف گرفته تا ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن و همچنین زمینه ژنتیک، می تواند فرد را مستعد ابتلا به این بیماری کند؛ البته هیچ کدام از اینها هنوز ثابت نشده است.
احتیاط لازم
از آنجا که این بیماری می تواند سایر ارگان های بدن را نیز درگیر کند بنابراین باید به طور سالانه و منظم یا حداقل ۲بار در سال مناطقی که احتمال خطر بیشتر وجود دارد مثل قلب، چشم و کلیه مورد معاینه قرار گیرند.
چگونگی تشخیص بیماری
دکتر کیانی می گوید: برای تشخیص مناسب و دقیق باید از مجموعه نشانه های بالینی کمک گرفت و پس از آن با رادیوگرافی از قفسه سینه و نمونه برداری از ریه و غدد لنفاوی و سایر اندام های دیگر بنا به صلاحدید پزشک متخصص به تشخیص درست رسید. از روش های جدید مثل پوزیترون امیشن توموگرافی در درگیری های قلبی سارکوئیدوز استفاده شده است.
انجمن سارکوئیدوز ایران
دکتر عاطفه عابدینی، فوق تخصص بیماری های ریه و دبیر انجمن سارکوئیدوز می گوید: این انجمن در سال۱۳۹۲ در بیمارستان مسیح دانشوری در تهران تشکیل شد. این انجمن، اهداف پژوهشی، درمانی و آموزشی را در جهت خدمت به بیماران دنبال می کند. در این انجمن بیمارانی که تشخیص داده شده سارکوئیدوز دارند یا مشکوک به آن هستند تحت پیگیری و معاینات مکرر و مداوم قرار می گیرند. او با بیان اینکه انجمن و کلینیک ویژه سارکوئیدوز هم در بیمارستان مسیح دانشوری راه اندازی شده است، می گوید: درمانگاه سارکوئیدوز به دانشجویان پزشکی و محققین این امکان را می دهد که دسترسی آسان به بیماران و منابع و مقالات علمی داشته باشند.
عابدینی اضافه می کند: بیمار مبتلا به سارکوئیدوز احتیاج به پیگیری مرتب و مداوم دارد که این امر مستلزم معاینات دوره ای منظم است. به همین منظور انجمن و کلینیک ویژه سارکوئیدوز، بیمارانی که تشخیص ثابت شده داشته یا مشکوک به سارکوئیدوز هستند را تحت پوشش قرار داده و درصورت درگیری ارگانی غیر از ریه مشاوره های لازم با فوق تخصص مربوطه انجام می پذیرد.
